* اخترشناسان مولکول های پیچیده ی آلی را در سامانه ی یک ستاره ی جوان و دوردست یافته اند، نشانه ای دگر از آن که ساختارهای بنیادین شیمی زیستی تنها منحصر به سامانه ی خورشیدی ما نبوده و پدیده هایی جهانی‌اند.
اخترشناسان برای نخستین بار مولکول های پیچیده ی آلی -ساختارهای بنیادین زیستی- را در یک قرص پیش‌سیاره ایپیرامون یک ستاره ی جوان یافته اند. این کشف که به کمک آرایه ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما، ALMA) انجام شده، تاکید دوباره ایست بر این که شرایطی که به پیدایش زمین و خورشید انجامیده شرایط یگانه و منحصر به فردی در کیهان نبوده و نیست. این دستاوردها در شماره ی ۹ آوریل ۲۰۱۵ نشریه ی نیچرمنتشر شده اند.
 |
| برداشت هنری از قرص پیش‌سیاره ای پیرامون ستاره ی جوان MWC ۴۸۰ - روی تصویر بکلیکید تا اندازه ی بزرگ و "کامل"آن را ببینید. |
این مولکول هم خودش و هم همخانواده ی ساده تَرَش، هیدروژن سیانید (HCN)، در حاشیه های بیرونیِ قرص تازه شکل گرفته ی این ستاره یافته شده اند، در ناحیه ای که به باور اخترشناسان همسان با کمربند کوییپرسامانه ی خودمانست - کمربندی از خرده‌سیاره هاییخی و دنباله دارها در ورای نپتون.
دنباله دارها یادگارهای دست نخورده ی شیمی آغازین سامانه ی خورشیدی مربوط به دوران پیدایش سیاره ها را در خود حفظ کرده اند. گمان بر اینست که دنباله دارها و سیارک هایی که از دوردست های سامانه ی خورشیدی می آمدند زمین جوان را با آب و مولکول های آلی بارور کرده و زمینه را برای رویش جانداران آغازین آماده ساختند.
کارین اوبرگ، اخترشناسی از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین در کمبریج ماساچوست آمریکا، و نویسنده ی اصلی این پژوهشنامه می نویسد: «بررسی های انجام شده روی دنباله دارها و سیارک هانشان می دهد سحابی خورشیدی که خورشید و سیاره ها را در دل خود پروراند، سرشار از آب و ساختارهای آلی پیچیده بوده.»
«ما اکنون به شواهد بیشتری دست یافته ایم در این باره که همین شیمی در هر جای دیگر کیهان نیز وجود دارد، در مناطقی که می توانند سامانه های ستاره ای نه چندان متفاوت با سامانه ی ما بسازند.» اوبرگ در ادامه می افزاید که مورد MWC ۴۸۰به فریبندگی ویژه ای دارد، زیرا مولکول هایی که در آنیافته شده را با همین غلظت در دنباله دارهای سامانه ی خورشیدی هم یافته ایم.»
 |
| آسمان پیرامون ستاره ی MWC ۴۸۰در صورت فلکی گاو- تصویر بزرگ تر |
هنوز در بررسی های انجام شده به کمک آرایه ی آلما و دیگر تلسکوپ ها نشانه ی روشن و آشکاری از سیاره زایی در آن دیده نشده گرچه شاید رصدهای دقیق تر و با وضوح بالاتر بتواند ساختارهایی همانند "HL گاو"که همین سن را دارد را در آن پیدا کند. [درباره ی HL گاو اینجا خوانده بودید: * بهترین عکسی که تاکنون از تولد سیاره ها پیرامون یک ستاره گرفته شده]
اخترشناسان چندیست که دریافته اند ابرهای سرد و تاریک میانستاره ای کارخانه هایی بسیار کارآمد برای ساخت مولکول های آلی پیچیده هستند- از جمله گروهی از مولکول ها که به نام سیانیدشناخته می شوند. سیانیدها، و به ویژه متیل سیانید، از این رو مهمند که دارای پیوندهای کربن-نیتروژنهستند، پیوندهایی که نیاز اصلی برای ساخت اسید آمینه ها، بنیان پروتئین هاو اجزای ساختمانی زندگی به شمار می آیند.
تا امروز این نکته نامشخص مانده که آیا این مولکول های آلی پیچیده به طور معمول در محیط پرانرژی یک سامانه ی ستاره ای نوساز که در آن، امواج ضربه ای و پرتوهای شدید به سادگی پیوندهای شیمیایی را می شکنند، دوام می آورند یا نه.
اکنون اخترشناسان به کمک حس‌مندی چشمگیر آلما (۲)می توانند از روی تازه ترین مشاهدات ببینند که این مولکول ها نه تنها زنده می مانند، بلکه رشد کرده و شکوفا هم می شوند.
نکته ی مهم اینجاست که مولکول هایی که آلما شناسایی کرده بسیار فراوان تر از چیزیست که در ابرهای میانستاره ای یافته می شوند. این نشان می دهد که قرص های پیش‌سیاره ای در روند ساخت مولکول های پیچیده ی آلی بسیار کارآمد بوده و نیز می توانند آن ها را در بازه های زمانی به نسبت کوتاه پدید آورند. (۳)
به باور اخترشناسان همچنان که این سامانه به رشدش ادامه می دهد، به احتمال بسیار مولکول های آلی خود را در دل دنباله دارها و اجرام یخی‌اش پنهان کرده و آن ها را به گونه ای امن به محیط هایی بسیار زاینده تر خواهد رساند.
اوبرگ در پایان می گوید: «ما از روی بررسی فراسیاره ها دریافته ایم که سامانه ی خورشیدی از دید شمار سیاره ها و فراوانی آب، سامانه ی یگانه ای نیست. اکنون دیگر می دانیم که از نظر شیمی آلی [هم] یگانه نیست. یک بار دیگر به ما گوشزد شد که مورد ویژه ای نیستیم. از دیدگاه یک موجود زنده، این خبر خوبی است.»
در این ویدیو، برداشتی هنری از همین قرص پیش‌سیاره ای را می بینید. برای دریافت ویدیو در اندازه ها و نگارش های گوناگون به این پیوندبروید:
در این ویدیو، برداشتی هنری از همین قرص پیش‌سیاره ای را می بینید. برای دریافت ویدیو در اندازه ها و نگارش های گوناگون به این پیوندبروید:
-------------------------------------------------
یادداشت ها:
یادداشت ها:
۱)این ستاره تنها حدود نیم میلیون سال سن دارد، در حالی که خورشید ما بیش از چهار میلیارد سال از عمرش می گذرد. نام MWC ۴۸۰به کاتالوگ مونت ویلسون از ستارگان A و Bبا خطوط طیفی درخشان هیدروژناشاره دارد.
۲)آلما می تواند پرتوی کم‌توان با طول موج های میلیمتری که به گونه ی طبیعی از مولکول ها در فضا گسیلیده می شود را ببیند. اخترشناسان برای نماهای این پژوهش تازه تنها یک بخش از ۶۶ آنتن آلما را آن هم هنگامی که در پیکره بندی رزولوشن پایین خود بود به کار بردند. بررسی های بیشتری که با بهره از توانمندی های کامل آلما بر روی این قرص پیش‌سیاره ای و قرص های پیش‌سیاره ای دیگر انجام خواهد شد جزییات بیشتری را درباره ی دگرگونی و فرگشت شیمیایی و ساختاری ستارگان و سیاره ها آشکار خواهد کرد.
۳)این رشد سریع برای پیشی گرفتن از نیروهایی که می توانند پیوندهای مولکولی را بشکنند یک نیاز بنیادین است. همچنین، این مولکول ها در یک بخشِ به نسبت آرامِ قرص یافته شده اند، تقریبا ۴.۵ تا ۱۵ میلیارد کیلومتر دورتر از ستاره ی مرکزی. گرچه شاید این ابعاد در همسنجی با سامانه ی خورشیدی بسیار بزرگ باشد ولی درست در همان ناحیه ی شکل گیری دنباله دارهای MWC ۴۸۰جا می گیرد.
واژه نامه:
organic molecule - protoplanetary disc - star - tacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Earth - Sun - Nature - MWC 480 - methyl cyanide - CH3CN - carbon - molecule - hydrogen cyanide - HCN - Kuiper Belt - planetesimal - comet - Solar System - Neptune - planet - asteroid - water - solar nebula - Karin Öberg - Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics - Taurus - star-forming region - planet formation - HL Tauri - cyanide - nitrogen - amino acid - protein - chemical bond - molecule - Mount Wilson Catalog - B and A star - hydrogen - spectra - wavelength - antenna
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
RGBpugh1024.jpg)
