نخستین ستاره‌ای که هر یک از سیاره‌هایش به روشی متفاوت یافته شدند

اخترشناسان برای یافتن سیاره‌های پیرامون ستارگان دیگر (فراسیاره‌ها یا سیاره‌های فراخورشیدی) روش‌های گوناگونی به کار می‌برند. یکی از روش‌های پیروزمند تصویربرداری مستقیماست؛ ترفندی که به ویژه برای سیاره‌هایی کارآیی دارد که به گرد ستارگان جوان و در مداری دور از آنها به گردشان می‌چرخند، زیرا نور چنین سیاره‌ای در نور خیره‌کننده‌ی ستاره‌ی میزبانش گم نمی‌شود و در نتیجه شناسایی‌اش آسان‌تر است.

تصویری که اینجا می‌بینید نمایانگر همین روش است. این عکس یک ستاره‌ی "تی گاو"یا تی ثوری (T Tauri) که گونه‌ای ستاره‌ی متغیراست را نشان می‌دهد. این ستاره که CVSO ۳۰ نام دارد، با فاصله‌ی ۱۲۰۰ سال نوری از زمین، عضو گروه ستاره‌ایِ "شکارچی ۲۵"است و کمی شمال باختر کمربند پرآوازه‌ی شکارچیجای دارد. در سال ۲۰۱۲ اخترشناسان با بهره از یک روش به نام "نورسنجیِ گذر"دریافتند که ستاره‌ی CVSO ۳۰ میزبان یک فراسیاره (CVSO ۳۰b) است. همان روش رایجی که در آن، سیاره با گذر از برابر ستاره‌اش کاهشی در نور آن پدید می‌آورد.

اکنون اخترشناسان دوباره به سراغ این سامانه رفته‌اند تا به کمک شماری از تلسکوپ‌ها آن را رصد کنند. در این پژوهش، داده‌های به دست آمده از تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) ESO در شیلی، رصدخانه‌ی دبلیو.ام ککدر هاوایی، و تاسیسات رصدخانه‌ای کالار آلتودر اسپانیا با هم پیوند داده شدند.

اخترشناسان با بهره از این داده‌ها چیزی را به تصویر کشیدند که به احتمال بسیار یک سیاره‌ی دیگر بود! آنها برای پدید آوردن این تصویر از داده‌های اخترسنجیِ دست آمده از ابزارهای NACOو SINFONIکه روی وی‌ال‌تی نصب شده‌ند بهره جستند.

این سیاره‌ی تازه که CVSO ۳۰c نام گرفته، همان نقطه‌ی کوچکیست که در بالا، سمت چپ چارچوب دیده‌ می‌شود (گوی درخشان مرکز چارچوب، خود ستاره است). ستاره‌ای که پیشتر یافته شده بود -CVSO ۳۰b- بسیار به ستاره نزدیک است. مدار آن تنها ۰.۰۰۸ یکای کیهانی (AU) از ستاره فاصله دارد و در مدتی کمتر از ۱۱ ساعت به گرد آن می چرخد. ولی فاصله‌ی مدار CVSO ۳۰c از ستاره بسیار دورتر است و به ۶۶۰ یکای کیهانی می‌رسد به گونه‌ای که یک دور مداری آن ۲۷۰۰۰ سال آزگار به درازا می‌کشد! (برای مقایسه، فاصله‌ی میانگین سیاره‌ی تیراز خورشید ۰.۳۹ یکای کیهانیست و فاصله‌ی نپتوناز خورشید هم بیش از ۳۰ یکای کیهانی.)

اگر چرخش CVSO ۳۰c به گرد ستاره‌ی CVSO ۳۰ تایید شود، این نخستین سامانه‌ای خواهد بود که یک سیاره‌‌ی نزدیکِ درونی دارد که به روش گذر یافته شده و یک سیاره‌ی دورِ بیرونی که از راه تصویربرداری مستقیم شناسایی شده.

از آنجایی که ستاره‌ی CVSO ۳۰ تنها ۲.۵ میلیون سال سن دارد، اخترشناسان هنوز سرگرم بررسی اینند که چنین سامانه‌ی شگفت‌انگیزی چطور در این زمان کم پدید آمده. امکانش هست که در گذشته برخوردی میان این دو سیاره رخ داده بوده و با پرتاب شدن هر یک از آنها به سویی، وارد مدار کنونی‌شان شده‌اند.

--------------------------------------------

واژه نامه:

منبع: رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO)