دو کهکشان جنگیدند، یک سیاهچاله آواره شد!

مشاهدات بیشتری نیازست تا پاسخ قطعی به این پرسش داده شود، ولی نتیجه هر چه باشد، این جرم، جرمی بی همتاست: اگر یک ابرنواخترباشد، گونه ی نوینی است که دهه هاست پرتو می افشاند، در حالی که بیشتر ابرنواخترها در مدت کمتر از یک سال خاموش می شوند. اگر یک سیاهچالهباشد، به نظر می رسد که دستاورد برخورد دو سیاهچاله است که همزمان با برخورد، از کهکشان هایشان هم به بیرون پرت شده اند.

اخترشناس مایکل کاوس که رهبری این پژوهش را بر عهده دارد می گوید: «این می تواند گونه ی تازه ای از ابرنواخترها باشد که ما تاکنون ندیده ایم. ولی [در این صورت] باید یکی از افراطی ترین مواردی باشد که تاکنون دیده شده.» کاوس از سوی دیگر می گوید که این جرم می تواند آگاهی های کاملا تازه ای را درباره ی سیاهچاله های رَوَنده به ما بدهد: «یافته ی ما هر چه باشد چیز هیجان انگیزیست.»

کاوس که همکار پسادکترای بنیاد ملی علوم سوییس هم هست، رصد این جرم را در سال ۲۰۱۰ آغاز کرد. رصدهای پیشین نشان می داد که SDSS1133 یک ابرنواختر است، ستاره ای که سوخت هسته ایش به پایان رسیده بوده و در انفجاری درخشان نابود شده.

ولی کاوس زمانی که عکس های بایگانی شده ی تلسکوپ پان استارزرا که تاریخشان به دهه ی ۵۰ میلادی می رسید مشاهده کرد شوکه شد. در آن عکس‌ها، SDSS1133 به روشنی در آسمان دیده می شد. [یعنی در واقع] SDSS1133 هر چه هست، اکنون بیش از ۶۰ سال است که با نیرومندی می‌درخشد. هیچ ابرنواختر شناخته شده ای این همه مدت ندرخشیده. و تازه در شش ماه گذشته، این جرم درخشان تر هم شده است. ابرنواخترها معمولا یک برق درخشان می تابانند و سپس نورشان فروکش می کند.

کاوس بر پایه ی مشاهدات تازه ای که با بهره از چندین دستگاه از جمله تلسکوپ سویفتناسا انجام شده می گوید یک پنداشت (فرضیه ی) خوش‌نماتر اینست که SDSS1133 را یک سیاهچاله بدانیم. سیاهچاله ها می توانند با گرانش خود دمای گازهای پیرامونشان را بالا برده و آن ها را وادار به تابش کنند و در نتیجه می توانند به گونه ی شگرفی درخشان باشند. این سیاهچاله های درخشان به نام هسته های فعال کهکشانییا AGN هم شناخته می شوند (اختروش هاهم از خانواده ی چنین اجرامی هستند)، زیرا به طور معمول در مرکز کهکشان ها یافته می شوند.

ولی SDSS1133 به نظر می رسد ۲۶۰۰ سال نوری دورتر از هسته ی کهکشان میزبانش جای دارد. این کهکشان با نام مارکاریان ۱۷۷یک کهکشان کوتوله است که در صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) و درون کاسه ی ملاغهی آن جای دارد. رصدهایی که با تلسکوپ کک II در رصدخانه ی دبیلو.ام. کک در هاوایی انجام شدهنشانگر شواهدیست از این که مارکاریان ۱۷۷ به تازگی دستخوش آشفتگی و اغتشاش چشمگیری شده بوده.

لورا بله‌کا، یکی از نویسندگان این پژوهش از بخش اخترشناسی دانشگاه مریلند در بیانیه ای گفت: «به گمان ما چیزی که داریم می بینیم دستاورد ادغام دو کهکشان کوچک و سیاهچاله های مرکزیشان است.» پژوهش های بله‌کا درباره ی اینست که چگونه دو سیاهچاله می توانند به هم بپیوندند و دستخوش پس‌زدگی شوند، یک لگد که می تواند سیاهچاله ی تازه پدید آمده را به پرواز در آورد. وی می افزاید: «اخترشناسانی که تاکنون در پی یافتن سیاهچاله های پس زده شده بوده اند نتوانسته اند چیزی بیابند، از همین رو یافتن حتی یکی از این چشمه ها می تواند یک کشف بزرگ باشد.»

به گفته ی کاوس، پس زنی در یک ادغام سیاهچاله ای از امواج گرانشیناشی می شود که چین و شکن هایی در فضا-زمان‌اند. وی می گوید: «سیاهچاله های برخوردکننده بزرگ ترین چشمه ی امواج گرانشیهستند.» وی می افزاید که اگر SDSS1133 دستاورد یک ادغام سیاهچاله ای باشد، یافته ی هیجان انگیزی خواهد بود زیرا بدان معناست که این گونه رویدادها می توانند در کهکشان های کوتولههم روی دهند: «در فضای نزدیک ما کهکشان های کوتوله ی بسیاری وجود داد. بنابراین [سیاهچاله های یکی شونده] شاید چیزی باشند که ما عملا بتوانیم آن را آشکار کنیم.»

پژوهشگران برای آن که دریابند SDSS1133 یک سیاهچاله است یا یک ابرنواختر، به دنبال وجود گونه ی ویژه ای اتم کربنخواهند گشت: کربن ۴. شدت یک ادغام سیاهچاله ای می تواند به پیدایش حجم بزرگی از کربن ۴ در مواد پیرامون بیانجامد. کاوس می گوید که گروه پژوهشگران باید بتوانند فراوانی کربن ۴ را با رصدهایی که تلسکوپ فضایی هابلیا رصدخانه ی پرتو X چاندرا انجام می دهد مشاهده کنند.

یک امکان دیگر برای SDSS113 وجود دارد. اگر این جرم نه یک سیاهچاله باشد و نه یک گونه ی تازه ی ابرنواختر، می‌تواند گونه ی نامعمولی از ستارگان باشد که به نام متغیرهای آبی درخشان (LBV) شناخته می شوند. این ستارگان بزرگ به گونه ای دوره ای دستخوش فوران هایی سهمگینمی شوند و مقدار فراوانی از مواد را به فضا پس می زنند. چنین ستارگانی سرانجام در یک انفجار ابرنواختر خواهند مرد.

اگر SDSS1133 یک LBV باشد، پس می بایست از ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۱ پیوسته فوران می کرده که در این صورت "دیرپاترین و ماندگار LBV"ای بوده که تاکنون دیده شده.

SDSS1133 هر چه باشد، پدیده ای شگفت انگیزست.

جزییات این پژوهش تازه در ماهنامه ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده است. در ویدیوی زیر یک پویانمایی (انیمیشن) می بینید که برخورد دو کهکشان و رانده شدن ابرسیاهچاله را شبیه سازی کرده است:

واژه نامه:

منبع: Space.com