ابرنواختری که دور و بر خود را جاروب کرده

آبی: پرتو X- صورتی: پرتوی رادیویی- نارنجی: فروسرخ- سفید: نور دیدنی یا مریی این تصویر در اندازه ی بزرگ- اندازه های دیگر

ابرنواخترهاپایانِ تماشایی زندگی بسیاری از ستارگانند. این انفجارها که به طور میانگین در هر سده دو بار در کهکشان راه شیریرخ می دهند، می توانند مقدار هنگفتی انرژی آزاد کنند و درخششی به اندازه ی کل کهکشان بیابند. این رویدادها همچنین از این نظر مهمند که پسمانده های پیکر پاره پاره شده ی ستاره ی مرده را به فضا می پراکنند. این بقایا که به نام "پسمان ابرنواختر"شناخته می شوند، به هنگام گسترش و پخش شدن در فضا، موادی که سر راهشان باشد را نیز با خود جابجا می کنند.

اخترشناسان یک پسمان ابرنواختر را در فاصله ی حدود ۲۴ هزار سال نوری از زمین، در کهکشان خودمان، شناسایی کرده اند که دارای چندین ویژگی نامعمول است. نخست، آنان دریافتند که این پسمان ابرنواختر با نام G352.7-0.1 یا به کوتاهی: G352، مقدار چشمگیری ماده -هم ارز ۴۵ برابر جرم خورشید- را روفته و با خود جابجا کرده.

یکی دیگر از ویژگی های نامعمول G352 اینست که شکل آن در محدوده ی امواج رادیویی بسیار با شکلش در پرتوهای X تفاوت دارد. تابش های رادیویی به آن ساختاری بیضی-مانند داده اند، در حالی که تابش های پرتو X در مرکز این بیضی رادیویی گرد آمده اند. این دوگانگی را در تصویر همنهاده ی تازه ی G352 می توانید ببینید که از همگذاری داده های پرتو X تلسکوپ چاندرا (رنگ آبی) و داده های رادیویی آرایه ی بسیار بزرگکارل جی. یانسکیِ بنیاد ملی دانش (رنگ صورتی) پدید آمده. همچنین داده های فروسرخ تلسکوپ فضایی اسپیتزر (رنگ نارنجی) و داده های نور دیدنی پیمایش دیجیتال آسمان (رنگ سفید) هم به این داده ها افزوده شده. (تابش فروسرخی که بالا-سمت چپ و پایین-سمت راست تصویر می بینید ارتباط مستقیمی با این پسمان ابرنواختر ندارند.)

پژوهشی که به تازگی انجام شده با شگفتی نشان می دهد که پرتوهای ایکس G352 به جای آن که از مواد پیرامون انفجار که توسط موج شوکگسترنده ی انفجار جاروب شده و دمایش به ۲ میلیون درجه ی سانتیگراد می رسد بتابد، عمدتا از پسمانده‌های داغ ترِ خود انفجار با دمای حدود ۳۰ میلیون درجه ی سانتیگراد گسیلیده می شود. این پدیده ای شگفت انگیز است زیرا به برآورد اخترشناسان، G352 حدود ۲۲۰۰ سال پیش منفجر شده و پسمان های ابرنواختری به این سن معمولا پرتوهای ایکسی می گسیلند که عمدتا از مواد جاروب شده تابیده می شود. دانشمندان هنوز در تلاشند تا برای این رفتار توضیحی بیایند.

موادی که G352 جاروب کرده - همان موادی که جرمشان ۴۵ برابر خورشید است- با آن که چندان پرتو X نمی گسیلد ولی مقدارش برای یک پسمان ابرنواختر در کهکشان خودمان بسیار بالاست. این می تواند نشانگر آن باشد که گونه ای دگرگونی ویژه رخ داده؛ فرآیندی که در آن، ستاره ی سنگینی که منفجر شده و G352 را پدید آورده، با حجمی باورنکردنی و فراعادی از ماده ی چگال در پیرامونش برهم کنش انجام داده.

اخترشناسان همچنین جستجویی را برای یافتن ستاره ی نوترونیکه احتمالا می بایست در پی انفجار ابرنواختر پدید آمده باشد آغاز کردند ولی نشانی از یک ستاره ی نوترونی در G352 نیافتند. این یکی دیگر از ویژگی های نامعمول و اسرارآمیزی بود که اخترشناسان در بررسی این سامانه با آن روبرو شده اند. یک احتمال اینست که ستاره ی نوترونی کم‌نور تر از آنست که بتوان آشکارش کرد، و یا شاید هم این ابرنواختر به جای ستاره ی نوترونی، یک سیاهچالهپدید آورده باشد.

واژه نامه:

منبع: ناسا