* سیاره‌ی کوتوله‌ی سرس هم فعالیت آتشفشانی دارد- ولی به جای گدازه‌یداغ که از آتشفشان‌های زمین بیرون می‌ریزند، این یخ نمکی است که از آتشفشان‌های سرس به بیرون می‌تراود.
فضاپیمای داون ناساکه اکنون در مدار سرساست و در گذشته، سیارکوستارا هم بررسی کرده بود به شواهد تازه‌ای برای این فعالیت‌های یخ‌فشانیروی سرس دست یافته است.
 |
دهانهی اوکاتور روی سیاره‌ی کوتوله‌ی سرس دارای موادی روشن در گودی مرکزی‌اش است که یک گنبد را در آن تشکیل داده‌اند. پژوهشگران دریافته‌اند که این مواد جوان تر از سطح پیرامون هستند و احتمالا از زیر سطح بیرون زده‌اند. این عکس از فاصله‌ی ۱۴۷۸ کیلومتری سطح سرس گرفته شده. |
پیش از این، داون یک کوه شگفت‌انگیز و چند ویژگی دیگر که به نظر می‌رسید توسط آتشفشان‌های یخ پدید آمده باشند را روی سطح سرس شناسایی کرده بود.
اکنون دانشمندان بنیاد ماکس پلاک برای پژوهش سامانه‌ی خورشیدی (MPS) شواهدی از فعالیت امروز این یخ‌فشانی‌ها در دهانهی برخوردیاوکاتوریافته‌اند، جایی که یک کانی نمک روشن در گودی مرکزش انباشته شده و یک گنبدبلند به نام "پریسک سریلیا"یا "مشعل سریلیا" (CerealiaFacula) پدید آورده.
دانشمندان پی بردند که ماده‌ی نمکی درون این دهانه جوان‌تر از خود آنست: تنها ۴ میلیون سال سن دارد، ولی دهانه ۳۰ میلیون سال از عمرش می‌گذرد. این بدین معناست که این کانی‌های نمک بعدها از زیر سطح بالا آمده‌اند، درست مانند تفتال‌ها (ماگماها) روی زمین. چنین فعالیت یخ‌فشانی‌ای روی پلوتوو انسلادوس، ماه کیوانهم دیده شده. سرس با فاصله‌ی ۴۴۴ میلیون کیلومتر از خورشید، نزدیک‌ترین جرمیست که پژوهشگران این فعالیت را رویش دیده‌اند.
بر پایه‌ی یافته‌های آنها، این گنبد به احتمال بسیار در یک رویداد یگانه پدید نیامده، بلکه پیدایش آن روندی دراز و زمان‌بر بوده است. در آغاز خود برخورد بود که با پدید آوردن گودی دهانه، باعث شد مایع نمکی زیر سطح، به سطح نزدیک‌تر شود. آب و گازهای محلول در آن، مانند دی اکسید کربن و متان، بالا آمدند و یک سامانه‌ی دریچه‌ای درست کردند. این گازها همچنین می‌توانسته‌اند بر مواد کربنات‌دار نیز فشار آورده و آنها را به بالا کشانده باشند. در همین مدت، مواد روشن از شکاف‌ها بیرون زدند و سرانجام گنبدی که امروزه می‌بینیم را ساختند.
بر پایه‌ی یافته‌های آنها، این گنبد به احتمال بسیار در یک رویداد یگانه پدید نیامده، بلکه پیدایش آن روندی دراز و زمان‌بر بوده است. در آغاز خود برخورد بود که با پدید آوردن گودی دهانه، باعث شد مایع نمکی زیر سطح، به سطح نزدیک‌تر شود. آب و گازهای محلول در آن، مانند دی اکسید کربن و متان، بالا آمدند و یک سامانه‌ی دریچه‌ای درست کردند. این گازها همچنین می‌توانسته‌اند بر مواد کربنات‌دار نیز فشار آورده و آنها را به بالا کشانده باشند. در همین مدت، مواد روشن از شکاف‌ها بیرون زدند و سرانجام گنبدی که امروزه می‌بینیم را ساختند.
داون ۲ سال است که به گرد سرس می‌چرخد و در این مدت، دانشمندان MPS شواهدی از فعالیت پیچیده روی سطح این سیاره‌ی کوتولهیافته‌اند: شکستگی‌ها، بهمن‌ها، و دهانه‌های کوچک‌تر و جوان‌تر.
آندریاس ناتئوسنویسنده‌ی اصلی این پژوهش تازه و پژوهشگر اصلی دوربین تنظیم‌شونده‌ی MPS در بیانیه‌ای گفت: «ریشه و فرگشت این دهانه و شیوه‌ی تبدیل آن به چیزی که اکنون می‌بینیم در این داده‌ها بهتر و روشن‌تر از همیشه دیده می‌شود.»
دهانهی اوکاتور با قطر ۹۲ کیلومتر، در نیمکره‌ی شمالی سرس جای دارد. این دهانه یک گودی به پهنای ۱۱ کیلومتر در مرکزش دارد و لبه‌هایش ۷۵۰ متر بالاتر از سطحند. درون گودی این دهانه یک گنبد درخشان به پهنای حدود ۲.۹ کیلومتر وجود دارد که که از همان مواد جوان‌تر و روشنی که دانشمندان MPS یافته‌اند درست شده. داده‌های دوربین‌های فروسرخنشانگر نمک‌هاییبه نام کربناتدر آن هستند.
 |
در این تصویر رنگ زیف (کاذب)، درون دهانهی اوکاتور را می‌بینیم. گنبد نمکی روشن آن در سمت چپ دیده می‌شود. این گنبد ۲.۹ کیلومتر پهنا و ۴۰۰ متر بلندی دارد. |
این دانشمندان برای برآورد سن دهانه و گنبد مرکزی‌اش، دهانه‌های آن منطقه را شمردند. هر چه دهانه‌های یک منطقه بیشتر باشد به این معنیست که سطح آن منطقه پیرتر است و مدت درازتری روباز مانده بوده.
گزارش این پژوهش در شماره‌ی ۱۷ فوریه‌ی آسترونومیکال جورنال منتشر شدهاست.
--------------------------------------------
به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
واژه نامه:
dwarf planet - Ceres - volcano - lava - Earth - brine - volcanism - cryovolcanism - NASA - Dawn - asteroid - Vesta - Max Planck Institute for Solar System Research - MPS - Occator - impact crater - mineral salt - dome - magma - Pluto - Saturn - moon - Enceladus - sun - fracture - avalanche - Andreas Nathues - carbonate - The Astronomical Journal - false-color
منبع: Space.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان