* فوبوس، ماه سیاره‌ی بهرام تا چند میلیون سال دیگر از هم خواهد پاشید و تکه‌هایش قرصی تخت، مانند حلقه‌هایکیوانرا به گرد بهرامخواهند ساخت. ولی گویا پیشاپیش تکه‌هایی از هر دو ماه بهرام از آنها جدا شده و دارند به گرد این سیاره می‌چرخند- انگار تولد یک حلقه!
 |
| آیا سیاره‌ی سرخ روزی چنین شکلی خواهد یافت؟ |
ستاره‌شناسان دیرزمانیست که احتمال داده‌اند حلقه‌هایی از ذرات فوبوسو دیموسبهرام را در بر گرفته باشد، ولی هیچ کس آنها را ندیده. شاید به این دلیل که صفحه‌ی این حلقه‌های به گونه‌ایست که از روی زمین یا توسط تلسکوپ‌های فضایی به آسانی دیده نمی‌شود- یا شاید هم به این دلیل که اصلا حلقه‌ای در کار نیست!
فضاپیمای تکامل جو و گازهای گریزای بهرام ناسا (ماون، MAVEN) پس از آن که در سال ۲۰۱۳ به بهرام رسید، ابری از غبار در فراز بالا را دید که سیاره را در بر گرفته بود. گروه ماون نتوانستند بزرگی ذرات این غبار و سرچشمه‌ی آنها را تعیین کنند، ولی توانستند پی ببرند که این ذرات به طور یکدست پخش شده‌اند نه این که در حلقه‌هایی گرد آمده باشند. این نشان می‌داد که از فضای میان‌سیاره‌ای آمده‌اند.
بر پایه‌ی بررسی تازه‌ای که روی داده‌های ماون انجام شده، چیز دیگری هم بهرام را در بر گرفته: پیش-حلقه‌هایی از غبار که بخشی از آن از ماه‌هایش سرچشمه گرفته.
جایش پاباریاز آزمایشگاه پژوهش‌های فیزیکدر احمدآباد هندبه همراه همکارانش سنجش‌های غبار ماون را با شبیه‌سازی‌هایی که بر پایه‌ی پنداشت‌های کنونی درباره‌ی میزان برخورد شهاب‌واره‌هابه بهرام و ماه‌هایش انجام شده بود مقایسه کردند. به گفته‌ی آنان، ذرات کوچک‌تری که از برخورد شهاب‌واره‌ها به بیرون پرتاب می‌شوند به طور معمول توسط باد خورشیدیروبیده می‌شوند [جاروب می‌شوند]، ولی ذرات بزرگ‌تر به دام گرانش بهرام افتاده و در پیش-حلقه‌هایی در راستای مدار خود ماه‌ها انباشته می‌شوند.
غبار از این حلقه‌ها می‌تواند به جو بالایی بهرام برسد. گروه پاباری دریافتند که گرچه بیشتر ابر غبار پیرامون بهرام از فضای میان‌سیاره‌ای آمده، ولی حدود ۰.۶ درصد آن می‌تواند از فوبوس و دیموس آمده باشد.
 |
| فوبوس، ماه محکوم به مرگ |
تولید غبار در اثر برخورد شهابگون‌ها، همزمان با وارد شدن گرانش بهرام بر فوبوس و از هم پاشیدن آن در ۲۰ تا ۷۰ میلیون سال آینده ادامه خواهد داشت. این بدین معناست که در زمان فروپاشی فوبوس، چیز چندانی از آن باقی نمانده. پاباری می‌نویسد: «این اساسا می‌تواند چگالی پایانی غبارهای حلقه را کاهش دهد.»
گروه ماون درباره‌ی وجود پیش-حلقه متقاعد نشده‌اند. به گفته‌ی بروس جاکوفسکی، سربازرساین ماموریت ازدانشگاه کلرادو در بولدر، فضاپیمای ماون در سال ۲۰۱۶ به فوبوس نزدیک شد و مدیران ماموریت هیچ افزایشی در غبار "در راستای مدار آن"ندیدند.
ماون برای بررسی غبار طراحی نشده، بنابراین شناسایی قطعی سرچشمه‌ی گرد و غبار پیرامون بهرام برای آن دشوار است. یک کاوشگر ژاپنی به نام نوزومیکه قرار بود در سال ۲۰۰۳ به بهرام برسد، دستگاهی برای سنجش غبار به همراه داشت ولی دچار نقص الکتریکی شد و نتوانست وارد مدار این سیاره شود. پاباری پیشنهاد ماموریت سنجش غبار دیگری در آینده به نام "آزمایشگاه غبار مدار بهرام" (مودکس، MODEX) را داده است.
لیلا اندرسناز دانشگاه بولدر کلرادو نیز می‌گوید: «برای دادن نظر قطعی درباره‌ی گرد و غبار، نیاز به یک آشکارساز ویژه‌ی غبار داریم.» اندرسن سرگرم بررسی غبار به کمک دستگاه‌های سنجش الکتریکی ماون بوده و هنوز هم دارد داده‌ها را بررسی می‌کند.
وی می‌گوید: «ما هنوز نشانه‌ی خوبی از این که در کنار ماه‌ها مقدار چشمگیری از مواد وجود داشته باشد نیافته‌ایم. بنابراین من فکر می‌کنم [این نظریه] شانس کمی دارد. ولی هیچگاه نباید گفت هرگز.»
این پژوهش در نشریه‌ی ایکاروس منتشر شدهاست.
--------------------------------------------
به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
واژه نامه:
Mars - rings - moon - Phobos - Saturn - Red Planet - Deimos - Earth - Mars Atmosphere and Volatile Evolution - MAVEN - planet - interplanetary space - proto-ring - Jayesh Pabari - Physical Research Laboratory - Ahmedabad - India - meteoroid - solar wind - Bruce Jakosky - University of Colorado - Boulder - Japanese - Nozomi - electrical failure - Mars Orbit Dust Experiment - MODEX - Laila Anderssen - University of Colorado - Boulder - Icarus
منبع: newscientist
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان