یک دشت یخ زده در قلب "قلب"پلوتو

* در تازه ترین داده های به دست آمده از فضاپیمای نیوهورایزنزناسا، یک نمای نزدیک تازه از سطح پلوتو دیده می شود که پهنه‌ای گسترده و بدون دهانه را نشان می دهد. 

این دشت پهناور که به نظر نمی رسد بیش از ۱۰۰ میلیون سال سن داشته باشد، احتمالا هنوز در حال دگرگونی توسط فرآیندهای زمین-شناختی است. این ناحیه ی یخ زده در شمال کوه های یخیپلوتو، در سمت چپ مرکز ویژگی قلب-مانند آن جای دارد. گفتنی است این قلب به افتخار کلاید تامباکه پلوتو را در سال ۱۹۳۰ یافت، به طور غیررسمی به نام Tombaugh Regio یا "ناحیه ی تامبا"نامیده شده.

جف مور، رهبر گروه زمین شناسی، ژئوفیزیک و تصویربرداری نیوهورایزنز (GGI) در مرکز پژوهشی ایمزناسا در مافت فیلد کالیفرنیا می گوید: «توضیح این منطقه کار آسانی نیست. یافتن دشت های گسترده، بی دهانه، و بسیار جوان روی پلوتو فراتر از همه ی چشمداشت هاییست که پیش از گذر داشتیم.»

این پهنه های یخ زده ی فریبنده -که همانند تَرک های گِلِ خشکیده روی زمینند- به طور غیررسمی "فلاته ی اسپوتنیک"خوانده شده (برگرفته از نام نخستین ماهواره ی ساخت بشر). این سطحی است که به بخش هایی با شکل های نامنظم شکسته شده. بخش ها که پهنای هر یک حدود ۲۰ کیلومتر است، با فرورفتگی هایی کم-ژرفا از هم جدا شده اند. درون برخی از این شیارها مواد تیره تری دیده می شود، در حالی که شیارهای دیگر تپه ها و بلندی هایی با خود دارند که گویا از سطح پیرامون برخاسته. در جاهای دیگر، میدان هایی از چاله های کوچک را می بینیم که احتمال دارد در پی فرآیندی به نام والایش (تصعید) پدید آمده باشند؛ در این فرآیند یخ ها یکراست از جامد به گاز تبدیل شده اند، مانند چیزی که در زمین برای یخ خشک روی می دهد.

دانشمندان دو نظریه برای پبدایش این بخش ها ارایه کرده اند. یک نظریه می گوید نامنظم بودن شکل آن ها می تواند به دلیل چگالش و انقباض مواد سطح باشد، مانند چیزی که به هنگام خشک شدن گِل روی می دهد. بر پایه ی نظریه ی دیگر، این بخش ها می توانند دستاورد پدیده ی همرفتباشد، مانند مومی که در یک لامپ آتشفشانیبالا می رود. روی پلوتو، همرفت می تواند درون لایه ی دی اکسید کربن، متان، و نیتروژنیخ زده ی سطح، و در اثر اندک گرمای درونی پلوتو رخ دهد.

در دشت های یخ زده ی پلوتو همچنین رگه های تیره ای دیده می شود که درازای هر یک به چند کیلومتر می رسد. این رگه ها به نظر می رسد همراستا با یکدیگرند و می توانند توسط بادهایی که بر روی سطح یخ زده می وزد درست شده باشند.

این عکس از "قلبِ قلب"، در روز سه شنبه، هنگامی که نیوهورایزنز ۷۷ هزار کیلومتر با پلوتو فاصله داشت گرفته شده و ویژگی هایی به کوچکی ۱ کیلومتر را نشان می دهد. دانشمندان ماموریت با دریافت نماهای استریوی پروضوح تری که نیوهورایزنز تا سال آینده از حافظه ی دیجیتالی خود بیرون کشیده و به زمین خواهد فرستاد، به چیزهای بیشتری درباره ی این سطح رازگونه پی خواهند برد.

گروه هوای (جَو) نیوهورایزنز هم هوای پلوتو را تا فراز ۱۶۰۰ کیلومتری سطح آن ردیابی کرده اند، که نشان می دهد هوای پر از نیتروژن پلوتو بسیار گسترده است. این نخستین مشاهدات از جو پلوتو در فرازهایی بیش از ۲۷۰ کیلومتر بالای سطح آنست.

گروه پلاسما و ذرات نیوهورایزنز ناحیه ای از گاز یونیده ی سرد و چگال را ده ها تا هزاران کیلومتر دورتر از پلوتو یافته: جو پلوتو که در اثر بادهای خورشیداز آن جدا شده و به فضا رفته.

فرن بگنال، پژوهشگر دستیاد نیوهورایزنز از دانشگاه بولدر کلرادو می گوید: «این تنها نخستین نگاه وسوسه انگیز ما به محیط پلاسمای پلوتو است.»

جیم گرین، مدیر دانش سیاره ای در مرکز فرماندهی ناسادر واشنگتن می گوید: «با نماهای آینه ی عقب نیوهورایزنز (نماهایی که از پشت سر از پلوتو می گیرد) سفر یک دهه ای آن به پلوتو هم به پایان خواهد رسید؛ ولی بازده علمی آن تازه آغاز شده. با دریافت داده های نیوهورایزنز تا سال آینده، یافته های ما هم ادامه خواهد یافت.»

آلن استرن، سربازرس نیوهورایزنز از بنیاد پژوهشی جنوب باختر (SwRI) در بولدر کلرادو هم می افزاید: «ما تنها رویه ی کاوش های خود از پلوتو را خراشیده ایم، ولی دیگر برای من روشن شده که در شناسایی آغازین سامانه ی خورشیدی، بهترین ها برای دَم آخر مانده بوده.» [اشاره به این که با کاوش پلوتو، گام نخست آشنایی انسان با سامانه ی خورشیدی هم به پایان می رسد- م]

واژه نامه:

NASA - New Horizon - Pluto - Tombaugh Regio - Tombaugh Region - Clyde Tombaugh - Jeff Moore - Geology, Geophysics and Imaging Team - GGI - Ames Research Center - craterless - plain - mud - Earth - Sputnik Planum - Sputnik Plain - sublimation - dry ice - convection - lava lamp - carbon monoxide - methane - nitrogen - atmosphere - Particles and Plasma team - ionized gas - solar wind - plasma - Fran Bagenal - rearview mirro - Jim Green - Planetary Science - NASA Headquarter

منبع: nasa