ستارگانی در قلب یک غول

این نمای شلوغ با آرایه ای از گازها و ستارگان رنگارنگ با کمک دوربین تصویرگر میدان گسترده (WFI)، و از پشت تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESOدر رصدخانه ی لاسیایESOدر شیلیگرفته شده. در این تصویر یک خوشه ی ستاره ای بازجوان به نام NGC ۲۳۶۷ را می بینیم، گروهی ستاره ی نوپا که در مرکز یک ساختار غول پیکر و باستانی در کناره های کهکشان راه شیری جای دارند.

خوشه ی ستاره ای درخشان NGC ۲۳۶۷ که در ۲۰ نوامبر ۱۷۸۴ توسط رصدگر خستگی ناپذیر انگلیسی، سر ویلیام هرشلیافته شد، به ۷۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و در راستای صورت فلکی سگ بزرگدیده می شود. بیشتر ستارگان آن که بیش از پنج میلیون سال از عمرشان نمی گذرد، جوان و داغند و با نور آبی شدیدی می درخشند. پرتوی آبی آن ها در این تصویر تازه، تضادی زیبا و شگفت انگیز با پرتوی سرخ فام گاز هیدروژنپیرامون ساخته است.

خوشه های بازی مانند NGC ۲۳۶۷ از چشم اندازهای رایج در کهکشان های مارپیچیمانند راه شیری‌اند، و بیشتر در بخش های بیرونی کهکشان های میزبانشان شکل می گیرند [و سپس راهی بخش های مرکزی می شوند]. آن ها در راهی که به سوی میانه ی کهکشان می پیمایند، از گرانش خوشه های دیگر و همچنین ابرهای بزرگ گازی که از نزدیکشان می گذرند تاثیر می گیرند. از آن جایی که گرانش درونی خوشه های باز (همبستگی گرانشی ستارگان آن ها) اندک است، و نیز از آن جایی که به طور پیوسته بخشی از گازهای جرمشان را در پی تابش ستارگان داغ و جوانشان از دست می دهند، این آشفتگی های گرانشی بیرونی اغلب به جدا شدن ستارگان آن ها و پراکنده شدن خوشه می انجامد، درست همان چیزی که به باور دانشمندان، در گذشته برای خورشید خودمان رخ داد و او را از خواهران و برادرانش جدا کرد. معمولا انتظار می رود یک خوشه ی باز پیش از آن که به طور کامل پراکنده شود، تا چند صد میلیون سال دوام آورد.

پهنه ی گسترده ی آسمان پیرامون خوشه ی NGC ۲۳۶۷- این تصویر در اندازه ی بزرگ تر برای دریافت اندازه های دیگر به این پیوندبروید

این خوشه ها آزمایشگاه های بسیار خوبی برای بررسی فرگشت ستارگان به شمار می آیند زیرا همه ی ستارگان آن ها تقریبا در یک زمان و از دل یک ابر مواد ساخته شده اند. این بدان معناست که آن ها را بسیار آسان تر و با شیوه ای بهتر می توان با هم مقایسه کرد که این هم باعث می شود سنشان به سادگی تعیین شده و نقشه ی فرگشت و تکاملشان نگاشته شود.

NGC ۲۳۶۷ هم مانند بسیاری از خوشه های باز درون یک سحابی گسیلشی (نشری) جای دارد؛ همان سحابی که ستارگانش در دل آن به دنیا آمده اند. بقیه ی مواد سحابی [که ستاره نشده اند] همانند رشته ها و ابرهایی از گاز هیدروژن دیده می شوند که از تابش پرتوهای فرابنفشداغ ترین ستارگان خوشه یونیدهشده است.

شگفت انگیزتر این که، اگر از خوشه و سحابی‌اش بیرون آمده و از آن ها دور شویم، یک ساختار گسترده تر پیش چشممان نمایان خواهد شد: NGC ۲۳۶۷ و سحابی‌ای که آن را در بر دارد گویا خود هسته ی یک سحابی بزرگ تر به نام "بارنارد ۱۶"هستند که آن هم تنها بخش کوچکی از یک ابَرپوسته ی غول پیکر به نام GS234-02 است.

ابرحباب GS234-02 در کناره های کهکشان راه شیری جای دارد و ساختاری پهناور است که گستردگی‌اش به صدها سال نوری می رسد. زندگی این ابرحباب زمانی آغاز شد که دسته ای از ستارگان بسیار بزرگ و پرجرم با وَزاندن بادهای ستاره اینیرومندی، حباب های جداگانه و گسترنده ای از گاز داغ به گرد خود پدید آوردند. این حباب های همسایه سرانجام به هم رسیده و با هم یکی شدند و یک اَبَرحبابپدید آوردند. این ستارگان بزرگ زندگی کوتاهی هم داشتند و همزمان دستخوش انفجارهای ابرنواختریشدند. بدین ترتیب ابرحباب باز هم گسترده تر شد، تا جایی که به ابرحباب های دیگر پیوست و این جا بود که این ابرپوسته ساخته شد. این گونه ساختارها به عنوان یکی از بزرگ ترین ساختارهای ممکن درون یک کهکشان شناخته می شوند.

این سامانه که به گونه ای هم-مرکز رو به گسترش است، با پیشینیه ای همسنگ بزرگی‌اش، نمونه ای شگرف از ساختارهای پیچیده و همبسته ایست که در پی زندگی و مرگ ستارگان درون کهکشان ها پدید می آیند.

در ویدیوی زیر، با بزرگنمایی بخشی از کهکشان در صورت فلکی سگ بزرگ به خوشه ی NGC ۲۳۶۷ می رسیم. برای دریافت این ویدیو در نگارش ها و اندازه های گوناگون به این پیوندبروید.

واژه نامه:

منبع: رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO)