ستارگان داغ و آبی مسیه ۴۷

این تصویر زیبابه کمک دوربین تصویرگر میدان گسترده و از پشت تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESOدر رصدخانه ی لاسیایESOدر شیلیاز خوشه ی ستاره ای مسیه ۴۷ گرفته شده است. بیشتر ستارگان این خوشه ی بازو جوان ستارگانی آبی و درخشانند ولی چند ستاره ی غول سرخ هم دارد که در تصویر خودنمایی می کنند.

مسیه ۴۷یا M۴۷ با حدود ۱۶۰۰ سال نوری فاصله از زمین، در صورت فلکی کشتی‌دُم (تختگاهکشتی اسطوره ای آرگو) جای دارد. این خوشه نخستین بار در زمانی پیش از ۱۶۵۴ میلادی توسط ستاره شناس ایتالیایی، جیووانی باتیستا هودی‌یرنایافته شد و پس از او هم شارل مسیهکه گویا از رصدهای گذشته ی هوی‌یرنا آگاه نبود، به طور جداگانه آن را شناسایی کرد.

ام۴۷ خوشه ی درخشانیست و دیدنش آسانست، با این وجود یکی از کم جمعیت ترین خوشه های باز آسمانست. این خوشه تنها حدود ۵۰ ستاره دارد که در فضایی به پهنای ۱۲ سال نوری گرد آمده اند، در حالی که اجرام دیگری مانند آن می توانند هزاران ستاره در بر داشته باشند.

چشم اندازی گسترده ترکه خوشه های ام۴۷ و ام ۴۶ را نزدیک به هم می توان در آن دید تصویر بزرگ تر

شناسایی ام۴۷ همیشه هم چندان ساده نبوده. در واقع تا سال ها وجودش فراموش شده بود زیرا مسیه مختصات آن را نادرست ثبت کرده بود. این خوشه بعدها دوباره یافته و در یک فهرست دیگر با نام NGC ۲۴۲۲ ثبت شد. تنها در سال ۱۹۵۹ بود که اخترشناس کانادایی، تی اف موریس به اشتباه مسیه پی برد و به گونه ی قطعی ثابت کرد که NGC ۲۴۲۲ و ام۴۷ در واقع یک جرمند.

رنگ آبی-سفید روشن این ستارگان نشان دهنده ی دمای آن هاست. یک ستاره هر چه داغ تر باشد آبی تر است و هر چه خنک تر باشد، سرخ تر دیده می شود. منحنی پلانکاین پیوستگی میان رنگ، درخشش، و دما را نشان می دهد. ولی اخترشناسان با بررسی دقیق تر رنگ یک ستاره به روش طیف سنجی، می‌توانند به چیزهایی بسیار بیشتر از دمای آن پی ببرند؛ از جمله سرعت چرخش ستاره و همنهش (ترکیب) شیمیایی آن.

در این تصویر چند ستاره ی سرخ فام هم به چشم می خورد- این ها ستارگان غول سرخیهستند که در چرخه ی کوتاه زندگیشان، بیشتر از ستارگان آبی فام که جرم کمتری دارند و عمر درازتری هم خواهد داشت جلو رفته اند؛ در واقع این غول ها روند زندگیشان را سریع تر به پیش برده اند و در جوانی پیر شده اند. (۱)

ام۴۷ به گونه ای شانسی در آسمان نزدیک یک خوشه ی ستاره ای دیگر دیده می شود: مسیه ۴۶یا ام۴۶. خوشه ی ام۴۷ به زمین نزدیک تر است و فاصله اش به حدود ۱۶۰۰ سال نوری می رسد، در حالی که ام۴۶ حدود ۵۵۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و شمار ستارگانش هم بسیار بیشتر است: دستکم ۵۰۰ ستاره اکنون در آن وجود دارد. با این که این خوشه ستارگان بیشتری دارد ولی به دلیل دوری بیشتر، بسیار کم نورتر دیده می شود. در این ویدیو، با بزرگ نمایی بخشی از آسمان به این دو خوشه می رسیم.

مسیه ۴۶ را می توان خواهر بزرگ تر مسیه ۴۷ دانست زیرا سن آن به حدود ۳۰۰ میلیون سال می رسد در حالی که ام۴۷ تنها ۷۸ میلیون سال از زندگیش می گذرد. در نتیجه، بسیاری از پرجرم ترین و درخشان ترین ستارگان ام۴۶ تاکنون زندگی خود را به پایان برده اند و اکنون دیگر نمی توان آن ها را دید، از همین رو بیشتر ستارگانی که اکنون در این خوشه می بینیم خنک ترند و سرخ تر دیده می شوند.

این عکس به عنوان بخشی از برنامه ی گوهرهای کیهانی رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO Cosmic Gems) از خوشه ی مسیه ۴۷ گرفته شده است. (۲)

--------------------------------------------------------------

واژه نامه:

منبع: رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO)