* در ۱۹ اکتبر امسال (۲۰۱۴)، دنباله دار سایدینگ اسپرینگ C/2013 A1با فاصله ی تنها ۱۳۲ هزار کیلومتر از کنار سیاره ی بهرام یا مریخخواهد گذشت. چنین چیزی مانند آن خواهد بود که دنباله داری از فاصله ی ۱/۳ فاصله ی زمین و ماه رد شود.
 |
| نمای رایانه ای از مدار دنباله دار سایدینگ اسپرینک در بخش درونی سامانه ی خورشیدی- دنباله دار سایدینگ اسپرینگ در ژانویه ی ۲۰۱۳ توسط رابرت مک ناتدر رصدخانه ی سایدینگ اسپرینگاسترالیایافته شد.هر دور گردش این دنباله دار به گرد خورشید حدود یک میلیون سال زمان می‌برد. تصویر بزرگ تر |
دیوید برین از آزمایشگاه فیزیک هوا و فضا (LASP)در دانشگاه کلرادو می گوید: «ما امیدواریم برخورد جو این دو جرم (بهرام و دنباله دار) را ببینیم. این رویدادیست که تنها یک بار در زندگی رخ می دهد!»
همه می دانند که سیاره ها دارای هوا (جو) هستند. چیزی که کمتر از آن خبر دارند اینست که دنباله دارها هم جو دارند. جو یک دنباله دار که به نام "گیسو"شناخته می شود، از گاز و غباری تشکیل شده که از هسته ی دنباله دار -که از نور خورشید گرم شده- پس زده می شود. گستردگی جو یک دنباله دار معمولی از سیاره ی مشتری هم بیشتر است.
برین می افزاید: «این امکان هست که جو دنباله دار با جو بهرام برهم کنش انجام دهد و این شاید به پدیده هایی چشمگیر بینجامد- از جمله شفق های بهرامی.»
زمان بندی رویداد به ندرت می تواند از این بهتر باشد. درست همین پارسال ناسا فضاپیمایی با نام می‌ون (MAVEN - کوتاه شده ی تکامل جو و گازهای گریزان بهرام) را به فضا پرتاب کرد تا لابه ی بالایی جو این سیاره را مورد بررسی قرار دهد. این فضاپیما در سپتامبر ۲۰۱۴، یعنی حدود یک ماه زودتر از دنباله دار سایدینگ اسپرینگ به بهرام خواهد رسید.
می‌ون ماموریت دارد که پرده از یک راز دیرپا بردارد: چه بر سر جو بهرام آمده؟
[در این زمینه خواندید: * جریان ماموریت تازه ناسا در سیاره بهرام چیست؟]
میلیاردها سال پیش، سیاره ی بهرام با لایه ای از هوای چگال پوشیده شده بود. این لایه همچون پتویی سیاره را گرم کرده و آب های سطح آن را به حالت مایع نگه داشته بود. امروزه از این هوا تنها لایه ای تنُک از CO2به جا مانده، و سیاره در زیر آن سردتر و خشک تر از هر بیابانی روی سیاره ی زمین است. نظریه هایی که برای این فاجعه ی سیاره ای پیشنهاد شده بر فرسایش جو توسط بادهای خورشیدمتمرکز شده است.
بروس یاکوسکی از LASP، و سربازرس می‌ون می گوید: «هدف فضاپیمای می‌ون شناخت چگونگی اثرگذاری محرک‌های بیرونی بر جو بهرام است. البته ما زمانی که برنامه ی این ماموریت را می ریختیم، به خورشید و بادهای خورشیدی فکر می کردیم. ولی دنباله دار سایدینگ اسپرینگ شانسی برای مشاهده ی یک آزمایش طبیعی به ما می دهد که در آن یک آشفتگی رخ می دهد و ما می توانیم پاسخ و واکنش به آن را ببینیم.»
به گمان برین که عضو گروه علمی می‌ون نیز هست، این دنباله دار می تواند شفق هایبهرامی پدید آورد. بر خلاف زمین که یک میدان مغناطیسی سراسری دارد و این میدان سراسری همچون یک زره از کل سیاره نگاهبانی می کند، بهرام چهل تکه ای از "چترهای مغناطیسی"دارد که در صدها نقطه ی این سیاره از سطح بیرون زده اند. اگر شفق بهرامی بخواهد رخ دهد، در سایه بان های این چترهای مغناطیسی پدیدار خواهد شد.
برین می گوید: «این یکی از چیزهاییست که ما هم به کمک می‌ون و هم تلسکوپ هابلبه دنبالش خواهیم بود. شفق هایی که خواهیم دید نه تنها شسته رفته خواهند بود، بلکه ابزاری سودمند برای برشناخت (تشخیص) برهم کنش جو بهرام و دنباله دار نیز خواهد بود.»
جو دنباله دار تنها جریان های گازی ندارد، بلکه غبار و مواد پسمان دیگری هم با سرعت ۵۶ کیلومتر بر ثانیه نسبت به بهرام از هسته ی آن بیرون می زنند. با چنین سرعتی، حتی ذراتی به کوچکی نیم میلیمتر هم می توانند به فضاپیما آسیب برسانند. ناوگان فضاپیماهای مدارگرد بهرام ناسا، از جمله می‌ون، مارس اودیسه، و مدارگرد شناسایی بهرامهمگی با انجام مانورهایی، کاری خواهند کرد تا در غبارآلود ترین بخش رویارویی، پیکره ی سیاره میان خودشان و پسمانده های دنباله دار قرار بگیرد.
یاکوسکی هشدار می دهد: «هنوز روشن نیست که آیا غبار یا گاز چشمگیری به جو بهرام برخورد می کند یا نه. ولی اگر چنین شود، بیشترین تاثیر را بر لایه ی بالایی جو آن خواهد گذاشت.»
شهابگون هاییکه فرو می پاشند، با ذخیره ی گرما در لایه ی بالایی جو، به طور موقت ساختار شیمیایی این لایه را دگرگون می کنند. آمیزه ی گازهای دنباله دار و گازهای خود بهرام می تواند اثرهای پیش بینی ناپذیر بیشتری داشته باشد. گرچه در آن زمان فضاپیمای می‌ون تازه به سیاره رسیده و در مرحله ی راه اندازی خواهد بود، ولی باز هم همه ی دستگاه‌هایش را برای دیدبانی تغییرات جو بهرام به کار خواهد برد.
یاکوسکی می گوید: «ما امیدواریم که با مشاهده ی فرآیندهای پیش و پس از رویارویی، بتوانیم هر گونه تاثیر گاز و غبار دنباله دار بر بهرام - حتی اندکی- را تعیین کنیم.»
هر چه روی بدهد، فضاپیمای MAVEN در ردیف نخست تماشاچیان خواهد بود.
همه می دانند که سیاره ها دارای هوا (جو) هستند. چیزی که کمتر از آن خبر دارند اینست که دنباله دارها هم جو دارند. جو یک دنباله دار که به نام "گیسو"شناخته می شود، از گاز و غباری تشکیل شده که از هسته ی دنباله دار -که از نور خورشید گرم شده- پس زده می شود. گستردگی جو یک دنباله دار معمولی از سیاره ی مشتری هم بیشتر است.
برین می افزاید: «این امکان هست که جو دنباله دار با جو بهرام برهم کنش انجام دهد و این شاید به پدیده هایی چشمگیر بینجامد- از جمله شفق های بهرامی.»
زمان بندی رویداد به ندرت می تواند از این بهتر باشد. درست همین پارسال ناسا فضاپیمایی با نام می‌ون (MAVEN - کوتاه شده ی تکامل جو و گازهای گریزان بهرام) را به فضا پرتاب کرد تا لابه ی بالایی جو این سیاره را مورد بررسی قرار دهد. این فضاپیما در سپتامبر ۲۰۱۴، یعنی حدود یک ماه زودتر از دنباله دار سایدینگ اسپرینگ به بهرام خواهد رسید.
می‌ون ماموریت دارد که پرده از یک راز دیرپا بردارد: چه بر سر جو بهرام آمده؟
[در این زمینه خواندید: * جریان ماموریت تازه ناسا در سیاره بهرام چیست؟]
 |
| برداشت هنری از ناوگان بهرامی ناسا: ۳ مدارگرد و ۲ خودرو. بر روی تصویر بکلیکید تا به صفحه ی خانه ی فضاپیمای می‌ون بروید |
بروس یاکوسکی از LASP، و سربازرس می‌ون می گوید: «هدف فضاپیمای می‌ون شناخت چگونگی اثرگذاری محرک‌های بیرونی بر جو بهرام است. البته ما زمانی که برنامه ی این ماموریت را می ریختیم، به خورشید و بادهای خورشیدی فکر می کردیم. ولی دنباله دار سایدینگ اسپرینگ شانسی برای مشاهده ی یک آزمایش طبیعی به ما می دهد که در آن یک آشفتگی رخ می دهد و ما می توانیم پاسخ و واکنش به آن را ببینیم.»
به گمان برین که عضو گروه علمی می‌ون نیز هست، این دنباله دار می تواند شفق هایبهرامی پدید آورد. بر خلاف زمین که یک میدان مغناطیسی سراسری دارد و این میدان سراسری همچون یک زره از کل سیاره نگاهبانی می کند، بهرام چهل تکه ای از "چترهای مغناطیسی"دارد که در صدها نقطه ی این سیاره از سطح بیرون زده اند. اگر شفق بهرامی بخواهد رخ دهد، در سایه بان های این چترهای مغناطیسی پدیدار خواهد شد.
برین می گوید: «این یکی از چیزهاییست که ما هم به کمک می‌ون و هم تلسکوپ هابلبه دنبالش خواهیم بود. شفق هایی که خواهیم دید نه تنها شسته رفته خواهند بود، بلکه ابزاری سودمند برای برشناخت (تشخیص) برهم کنش جو بهرام و دنباله دار نیز خواهد بود.»
جو دنباله دار تنها جریان های گازی ندارد، بلکه غبار و مواد پسمان دیگری هم با سرعت ۵۶ کیلومتر بر ثانیه نسبت به بهرام از هسته ی آن بیرون می زنند. با چنین سرعتی، حتی ذراتی به کوچکی نیم میلیمتر هم می توانند به فضاپیما آسیب برسانند. ناوگان فضاپیماهای مدارگرد بهرام ناسا، از جمله می‌ون، مارس اودیسه، و مدارگرد شناسایی بهرامهمگی با انجام مانورهایی، کاری خواهند کرد تا در غبارآلود ترین بخش رویارویی، پیکره ی سیاره میان خودشان و پسمانده های دنباله دار قرار بگیرد.
یاکوسکی هشدار می دهد: «هنوز روشن نیست که آیا غبار یا گاز چشمگیری به جو بهرام برخورد می کند یا نه. ولی اگر چنین شود، بیشترین تاثیر را بر لایه ی بالایی جو آن خواهد گذاشت.»
شهابگون هاییکه فرو می پاشند، با ذخیره ی گرما در لایه ی بالایی جو، به طور موقت ساختار شیمیایی این لایه را دگرگون می کنند. آمیزه ی گازهای دنباله دار و گازهای خود بهرام می تواند اثرهای پیش بینی ناپذیر بیشتری داشته باشد. گرچه در آن زمان فضاپیمای می‌ون تازه به سیاره رسیده و در مرحله ی راه اندازی خواهد بود، ولی باز هم همه ی دستگاه‌هایش را برای دیدبانی تغییرات جو بهرام به کار خواهد برد.
یاکوسکی می گوید: «ما امیدواریم که با مشاهده ی فرآیندهای پیش و پس از رویارویی، بتوانیم هر گونه تاثیر گاز و غبار دنباله دار بر بهرام - حتی اندکی- را تعیین کنیم.»
هر چه روی بدهد، فضاپیمای MAVEN در ردیف نخست تماشاچیان خواهد بود.
در این ویدیوی علمی، آنچه در صورت برخورد جو دنباله دار با جو بهرام رخ خواهد داد توضیح داده شده
در همین زمینه:
* دو فواره در حال بیرون زدن از دنباله داریست که میهمان امسال بهرام است
* آیا دنباله داری در راه برخورد به بهرام است؟
و: * هوای بهرام به فضا نرفته، در سنگ های آن به دام افتاده!
* ویدیوی ناسا از محیط سیاره بهرام در چند میلیارد سال پیش
واژه نامه:
* دو فواره در حال بیرون زدن از دنباله داریست که میهمان امسال بهرام است
* آیا دنباله داری در راه برخورد به بهرام است؟
و: * هوای بهرام به فضا نرفته، در سنگ های آن به دام افتاده!
* ویدیوی ناسا از محیط سیاره بهرام در چند میلیارد سال پیش
واژه نامه:
Comet Siding Spring - Mars - comet - Earth - Moon - nucleus - David Brain - LASP - coma - sun - Jupiter - NASA - MAVEN - planet - CO2 - solar wind - Bruce Jakosky - aurora - magnetic field - magnetic umbrella - Hubble Space Telescope - Mars Odyssey - Mars Reconnaissance Orbiter
منبع: ناسا
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان