* اگر چرخه ی زمانی کار شما هشت ساعت در روز باشد، پس تا به سر کار رفته و از کار به خانه برگردید، روی سیاره‌ی "بتا سه پایهبی" (Beta Pictoris b) یک روز کامل سپری شده است.
 |
| برداشت هنری از سیاره ی بتا پیکتوریس بی، نخستین سیاره ی فراخورشیدی که بلندی روزش اندازه گرفته شده است. سرعت چرخش استوای این سیاره به ۱۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت می رسد که از هر سیاره ی دیگری در سامانه ی خورشیدی خودمان بیشتر است. تصویر بزرگ تر |
به گفته ی اخترشناسان، این چرخه ی روزانه که برای نخستین بار برای یک سیاره در ورای سامانه ی خورشیدی اندازه گرفته شده، می تواند آشکارکننده ی پیوندی باشد که میان بزرگی یک سیاره و سرعت چرخش آن برقرار است. گفته می شود در این مورد باید احتیاط کرد زیرا شمار سیاره هایی که از شیوه و سرعت چرخششان آگاهیم بسیار اندک است: هشت سیاره در سامانه ی خورشیدی، و همین بتا سه پایه بی. [درباره ی یافته شدن این سیاره خواندید: * سیاره‌ای غول‌پیکر برای ستاره‌ی بتا سه پایه * روش تازه برای کشف سیارات فراخورشیدی]
بلندی روز این سیاره از روز همه ی سیاره های سامانه ی خورشیدی کوتاه تر است؛ این در نگاه نخست منطقی به نظر می آید زیرا اندازه اش هم از همه ی سیاره های سامانه ی خورشیدی بزرگ تر است. به برآورد اخترشناسان، بتا سه پایه بی ۱۶ برابر بزرگ تر و ۳۰۰۰ برابر پرجرم تر از زمین است. (برای همسنجی، سیاره ی مشتریرا در نظر بگیرید که ۱۱ برابر بزرگ تر و ۳۱۸ برابر پرجرم تر از زمین است.)
رمکو دِکوک، یکی از نویسندگان این پژوهش می گوید: «هنوز نمی دانیم که چرا برخی از سیاره ها سریع می چرخند و برخی آهسته. ولی این نخستین اندازه گیری برای چرخش یک فراسیاره، به ما نشان می دهد که روند دیده شده در سامانه ی خورشیدی، یعنی روندی که در آن، سیاره های پرجرم تر سریع تر می چرخند، برای فراسیاره ها هم درست است (صدق می کند). این می تواند یکی از پیامدهای جهانی شیوه ی شکل گیری سیاره ها باشد.»
ستاره شناسان با بهره از دستگاه CRIRESروی تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT)توانستند از چرخش استوایی این سیاره نقشه بردارند که سرعتش به ۱۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت می رسید. تلسکوپ بسیار بزرگ نشانه های طیفی مونوکسیدکربنرا در جو این سیاره یافته بود. این نشانه ی طیفی در اثر پدیده ی دوپلرناشی از چرخش سیاره که جهتش خلاف جهت دید ما بود، جابجا شده و پهن تر شده بود. اندازه و چگونگی این جابجایی سیگنالی با زمان چرخشی برابر با ۸ ساعت همخوانی داشت.
چیزی که در این راه به آنان کمک کرد تنها بزرگی اندازه ی سیاره نبود، بلکه نزدیکی‌اش به زمین نیز بود: این سیاره تنها حدود ۶۳ سال نوری از زمین فاصله دارد که فاصله ای نسبتا نزدیک به شمار می آید.
چشمداشت دانشمندان اینست که با افزایش سن سیاره (سن این سیاره اکنون تنها ۲۰ میلیون سال است)، اندازه اش کوچک تر شود و بر سرعت چرخشش افزوده گردد [زیرا چگالی جرمش بیشتر می شود-م]، البته با فرض این که هیچ نیروی بیرونی دیگری بر آن وارد نشود. برای نمونه، زمین خودمان در اثر نیرویی که از سوی ماه بدان وارد می شود از سرعت چرخشش کاسته شده.
چیزی که در این راه به آنان کمک کرد تنها بزرگی اندازه ی سیاره نبود، بلکه نزدیکی‌اش به زمین نیز بود: این سیاره تنها حدود ۶۳ سال نوری از زمین فاصله دارد که فاصله ای نسبتا نزدیک به شمار می آید.
چشمداشت دانشمندان اینست که با افزایش سن سیاره (سن این سیاره اکنون تنها ۲۰ میلیون سال است)، اندازه اش کوچک تر شود و بر سرعت چرخشش افزوده گردد [زیرا چگالی جرمش بیشتر می شود-م]، البته با فرض این که هیچ نیروی بیرونی دیگری بر آن وارد نشود. برای نمونه، زمین خودمان در اثر نیرویی که از سوی ماه بدان وارد می شود از سرعت چرخشش کاسته شده.
این پژوهش به رهبری ایگناس اسنلن از دانشگاه لیدنانجام گرفت و به زودی با عنوان "Fast spin of a young extrasolar planet"در تارنمای نشریه ی نیچرمنتشر خواهد شد
 |
واژه نامه:
Beta Pictoris b - exoplanet - daily cycle - planet - solar system - Earth - Jupiter - Remco de Kok equatorial rotation - CRIRES - Very Large Telescope - carbon monoxide - Doppler effect - moon - Nature - Leiden University - Ignas Snellen - Saturn - Uranus - Neptune - Venus - Mars - Mercury
منبع: universetoday
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان