دستاورد همکاری حرفه ای ها و آماتورها

* از مدت ها پیش از آن که اصطلاح "دانش شهروندی"بر سر زبان ها بیفتد، پهنه ی دانش ستاره شناسی از دستاوردهای بی‌شمار مردان و زنانی که در وقت های آزاد خود آسمان را می کاویدند بهره می برد. این ستاره شناسان آماتور ساعت ها به پژوهش کیهان از پشت انواع تلسکوپ هایی می پرداختند که خودشان تهیه کرده بودند، خودشان از آن نگهداری می کردند، و خودشان آن را پیشرفت می دادند. برخی از این ستاره شناسان آماتور چیره دستی ویژه ای در ثبت چیزهایی که از پشت تلسکوپ های خود می دیدند یافته و به نام عکاسان نجومیشناخته می شوند.

اگر دستاورد ستاره شناسان و عکاسان نجومی آماتور را با داده هایی که از برخی از پیچیده ترین تلسکوپ های فضایی دنیا به دست آمده در هم بیامیزیم چه می شود؟ همکاری میان ستاره شناسان آماتور و حرفه ای باعث آشکار شدن توانمندی ها می شود و به منظور افزایش علاقه و آگاهی مردم نسبت به گنجینه ی داده های همگانی‌ای که در بایگانی ماموریت های گوناگون ناسا است انجام می گیرد. این کار به ویژه برای این ماه مناسب است زیرا ماه آوریل به عنوان "ماه جهانی ستاره‌شناسی"شناخته شده، بزرگ ترین جشن جهانی ستاره شناسی.

هر یک از کهکشانهایی که در این چهار تصویر می بینید نمونه هایی از همگذاری سه دسته داده هستند: داده های پرتو Xاز رصدخانه ی پرتو ایکس چاندرای ناسا، داده های فروسرخ از تلسکوپ فضایی اسپیتزر، و داده های نور دیدنی (مریی) که توسط یک ستاره شناس آماتور گرد آمده. در این عکس ها، پرتوهای X چاندرا با رنگ صورتی نمایانده شده، پرتوهای فروسرخ اسپیتزر به رنگ سرخ، و داده های نور دیدنی هم به رنگ های سرخ، سبز، و آبی نشان داده شده اند. دو عکاس نجومی که عکس هایشان را برای پدید آوردن این تصاویر اهدا کرده اند - دتلف هارتمن و رالف اولسن- این عکس ها را از پشت تلسکوپ های شخصی خود گرفته اند که قطرشان به ترتیب، ۱۷.۵ اینچ و ۱۰ اینچ بوده. جزییات بیشتر درباره ی چگونگی درست شدن این عکس ها را می توانید در اینجا (به زبان انگلیسی) بخوانید.

این کهکشان ها از چارچوب بالا سمت چپ و در جهت ساعتگرد عبارتند از: M۱۰۱ (کهکشان فرفره)، M۸۱، قنطورس آ  (M۸۷)، و M۵۱ (کهکشان گرداب). M۱۰۱یک کهکشان مارپیچی مانند راه شیری خودمانست ولی حدود ۷۰% بزرگ تر. این کهکشان حدود ۲۱ میلیون سال نوریاز زمین فاصله دارد. M۸۱یک کهکشان مارپیچی است که حدود ۱۲ میلیون سال نوری از زمین دور است. این کهکشان در آسمان زمین هم نسبتا بزرگ است و هم نسبتا درخشان، در نتیجه به هدف رایجیبرای هر دو گروه ستاره شناسان آماتور و حرفه ای تبدیل شده است.

قنطورس آ پنجمین کهکشان درخشان در آسمان است - هدف مناسب برای ستاره شناسان آماتور- و نیز از این جهت پرآوازه شده که یک رگه ی غباریاز میانش گذشته و آن را به دو نیم کرده و همچنین فواره ی غول پیکریدارد که از سیاهچاله ی ابرپرجرممرکزی‌اش بیرون می زند. و در پایان، کهکشان M۵۱که آن هم یک کهکشان مارپیچیاست. M۵۱حدود ۳۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و در حال ادغام و یکی شدن با کهکشان کوچک تریاست که بالا، سمت چپش دیده می شود. در تصویر دوم، نام این چهار کهکشان ها نیز در هر چارچوب نوشته شده.

یکی از هدف های اصلی تلاش های بسیاری از ستاره شناسان آماتور و عکاسان نجومی، مشاهده و اشتراک گذاری شگفتی‌های کیهان است. البته نوردهی های بلند این اجرام می تواند چیزهایی را در آن ها آشکار سازد که شاید در عکس های فوری و با نوردهی های کوتاه تری که از پشت تلسکوپ های بزرگ ثبت می شوند نادیده گرفته شوند، زیرا این تلسکوپ ها دارای برنامه ریزی فشرده ای هستند و بیشتر وقتشان توسط ستاره شناسان حرفه ای پر شده [و همیشه نمی توان عکس هایی با نوردهی زیاد از آن ها به دست آورد-م]. بنابراین، برنامه هایی مانند Astro Pro-Amمی توانند برنامه هایی سودمند باشند، نه تنها برای پدید آوردن عکس های زیبا و تماشایی، بلکه برای کمک به آگاهی از آنچه که در هر یک از این چشم اندازهای کیهانی رخ می دهد.

واژه نامه:

منبع: ناسا