* خودروی اپورچونیتیناسا روی بهرامدر تلاش برای جان به در بردن از یک توفان سهمگین غبار است که چندیست سرتاسر سیاره را فراگرفته و می‌تواند آن را از کار بیندازد- ولی این همه خاک و غبار در این توفان از کجا آمده؟
 |
| بخش باختری سازند گوداله‌های مدوزا. بخش‌های خاک و شنی به رنگ آبی، پشته‌های سنگی آن به رنگ خاکستری، و بستر سنگی به رنگ نخودینشان داده شده- این عکس را فضاپیمایمدارگرد شناسایی بهرامگرفته و پهنه‌ای به اندازهی ۶۰۰ در ۹۰۰ متر را نشان می‌دهد. اندازهی بزرگ‌تر |
دانشمندان اکنون فکر می‌کنند که سرچشمه‌ی اصلی توده‌های غبار بهرام را یافته‌اند: یک شکاف آتشفشانی غول‌پیکر روی سطح سیاره به نام سازند "گوداله‌های مدوزا"یا ام‌اف‌اف.
[درباره‌ی این سازند خوانده بودید: * ساختار شگفت‌انگیز "مدوزا"روی مریخ دستاورد یک اَبَرآتشفشان انفجاری بوده]
 |
| بخشی از سازند مدوزا |
و این آلودگی بسیار زیاد هم هست. به برآورد دانشمندان، سالانه حدود ۳ میلیون تُن (۳ تریلیون کیلوگرم) غبار میان سطح و جو بهرام جابجا می‌شود. و از این نظر این پدیده یک ویژگی بسیار مهم در سطح سیاره‌ی سرخ است.
این انبوه غبار دانشمندان را به ردگیری سرچشمه‌ی آنها برانگیخت. آنها نخست نگاهی به اثر انگشت‌های شیمیاییِ غباری که در جاهای گوناگون سیاره بررسی شده بود انداختند. شگفت این که این اثر انگشت‌ها با وجود تفاوت جایگاهشان، بسیار یکسان به نظر می‌رسیدند، با تعادل بسیار ویژه‌ای در کلرو گوگرد.
پس دانشمندان بر آن شدند تا این نسبت را در سنگ‌های گوناگون بررسی کنند. یکی از جاهایی که سنگ‌هایش بیشترین همخوانی را با غبارها داشت "گوداله‌های مدوزا"بود، یک شکاف غول‌پیکر نزدیک استوای بهرام که به گمان دانشمندان در اثر فعالیت آتشفشانی پدید آمده. به گفته‌ی ناسا، پهنای این سازنددر راستای استوای سیاره به حدود ۱۰۰۰ کیلومتر می‌رسد.
بر پایه‌ی پژوهش‌های گذشته، فعالیت آتشفشانی‌ای که این سازند را پدید آورد حدود ۳ میلیارد سال پیش رخ داده بود و ساختارهای پشته-مانندی که روی سطح آن دیده می‌شود دستاورد فرآیند فرسایش بادی و خورده شدن سطح آنست.
این دانشمندان با در نظر گرفتن اندازهی آغازین این سازند، میزان غباری که در این فرآیندِ فرسایش باید تولید می‌شده را برآورد کردند. در پژوهش‌های گذشته دانشمندان به این نتیجه رسیده بودند که گستره‌ی گوداله‌های مدوزا در آغاز پیدایش در ۳ میلیارد سال پیش، حدود نصف اندازهی سرزمین اصلی آمریکابوده.
برآوردها نشان می‌دهد میزان خاک و غباری که این سازند تاکنون تولید کرده به اندازه‌ای بوده که می‌توان سرتاسر سطح سیاره ه‌را با لایه‌ای به کلفتی ۲ تا ۱۲ متر پوشاند. و این با میزان غباری که اکنون روی سیاره می‌بینیم به خوبی سازگار است: حدود ۳ متر، بر پایه‌ی سنجش قطب‌ها و چند ناحیه‌ی پرغبارِ ویژه.
این پژوهش‌های تازه کمکی به اپورچونیتی برای تاب آوردن در برابر توفان کنونی که ذخیره‌ی انرژی خورشیدی‌اش را تهدید می‌کند نخواهد کرد، ولی یافته‌های آنها یک ویژگی بسیار برجسته را در سیاره‌ی سرخ توضیح می‌دهند.
دانشمندان گزارشی از پژوهش خود را در شماره‌ی ۲۰ ژوییه‌ی نشریه‌ی نیچر کامیونیکیشتز منتشر کرده‌اند.
--------------------------------------------
تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:
واژه‌نامه:
Opportunity rover - Mars - dust - volcanic gas - planet - Medusae Fossae - deposit - Kevin Lewis - Johns Hopkins University - Red Planet - chlorine - sulfur - NASA - continental U.S. - solar-power - Nature Communications
برگرفته از: Space.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان