آشکار شدن بخش دیگری از رازهای لکه سرخ بزرگ مشتری

داده‌هایی که فضاپیمای جونوی ناسا در نخستین گذر خود از فرازلکه‌ی سرخ بزرگمشتریدر ژوییه‌ی ۲۰۱۷گرد آورده بود نشان می‌دهد که این ساختار پرآوازه تا ژرفای جو مشتری در زیر ابرهای آن ادامه دارد. این ماموریت دستاوردهای دیگری نیز داشته از جمله این که مشتری دارای دو منطقه‌ی تابشی که پیش از این ناشناخته بوده‌اند است. این یافته‌ها در روز دوشنبه در نشست سالانه‌ی انجمن ژئوفیزیک آمریکادر نیواورلئانزارایه شد.

اسکات بولتون، پژوهشگر ارشد جونو در بنیاد پژوهشی جنوب باختردر سن آنتونیومی‌گوید: «یکی از پرسش‌های بنیادی درباره‌ی لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری اینست: تا چه ژرفایی نفوذ دارد؟ داده‌های جونو نشان می دهند که این پرآوازه‌ترین توفان سامانه‌ی خورشیدیدارای پهنایی حدود یک و نیم برابر زمین است، و ریشه‌هایش تا حدود ۳۰۰ کیلومتر در جو این سیاره نفوذ کرده.»

لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری یک ساختار بیضی غول‌پیکر از ابرهای زرشکی‌رنگدر نیمکره‌ی جنوبی مشتری است که در اثر بادهایی سریع‌تر از هر توفان زمینی، در جهت پادساعتگردمحیط این بیضی را دور می‌زنند. بر پایه‌ی سنجشی که روز ۳ آوریل ۲۰۱۷ انجام شد، پهنای لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری ۱۶۰۰۰ کیلومتر، هم‌ارز ۱.۳ پهنای زمین است.

اندی اینگرسول، استاد سیاره‌شناسیکلتکو یکی از پژوهشگران جونو می‌گوید: «جونو پی برد که ریشه‌های لکه‌ی سرخ بزرگ به ژرفاهایی ۵۰ تا ۱۰۰ برابر ژرفای اقیانوس‌های زمین می‌رسد و در بخش پایه‌اش گرم‌تر از بالا است. بادها با تغییر دما ارتباط دارند، و گرمی پایه‌ی لکه، سرعت و خشونت بادهایی که در بالای لکه می‌بینیم را توضیح می‌دهد.»

دگرگونی‌های آینده‌ی لکه‌ی سرخ بزرگ هنوز به بررسی نیاز دارد. این توفان در سال ۱۸۳۰ یافته شد و احتمال می‌رود بیش از ۳۵۰ سال از عمرش می‌گذرد. در سده‌ی ۱۹ میلادی، پهنای لکه‌ی سرخ بزرگ بسیار بیش از دو برابر زمین بود، ولی بر پایه‌ی سنجش‌ها و اندازه‌گیری‌های تلسکوپ‌های روی زمین و فضاپیماها، به نظر می‌رسد دارد کوچک می‌شود. هنگامی که وویجرهای ۱ و ۲ ناسا سر راهشان به سوی کیوانو بیرون از سامانه‌‌ی خورشیدی، از کنار مشتری گذشتند، پهنای لکه‌ی سرخ بزرگ دو برابر قطر زمین بود. امروزه، اندازه‌گیری‌های زمینی و فضایی نشان می‌دهند این بیضی که جونو هم از فرازش گذشته، پهنایش به اندازه‌ی یک سوم و درازایش به اندازه‌ی یک هشتم از زمان دیدار با وویجرها کمتر شده.

جونو همچنین یک منطقه‌ی تابشی تازه را هم کشف کرده، درست بالای جو این غول گازی، نزدیک استوا. این منطقه در بردارنده‌ی یون‌های پرانرژی هیدروژن، اکسیژن، و گوگرداست که با سرعتی نزدیک به سرعت نوردر حرکتند.

هایدی بکر، سربازرس ماموریت دیده‌بانی پرتوهای جونو در آزمایشگاه پیشرانش جتناسا می‌گوید: «هر چه به مشتری نزدیک‌تر می‌شویم آن را اسرارآمیزتر می‌یابیم. ما می‌دانستیم که تابش‌ها احتمالا شگفت‌زده‌مان می‌کنند، ولی فکرش را نمی کردیم که یک منطقه‌ی تابشی تازه نزدیک سیاره ببینیم. ما آن را تنها به این دلیل یافتیم که جونو با ویژگی نمونه‌‌ی مدارش به ما اجازه می‌دهد تا در گذرهای علمی‌اش از کنار سیاره، بسیار به قله‌ی ابرهای آن نزدیک شویم و به معنای واقعی کلمه از درون آنها بگذریم.»

این منطقه‌ی تازه با بهره از دستگاه "آشکارساز ذرات پرانرژی مشتری" (JEDI) یافته‌ شد. باور بر اینست که این ذرات دستاورد اتم‌های پرانرژی خنثایی (یون‌های پرسرعت بدون بار الکتریکی) هستند که در گازهای پیرامون آیوو اروپا، دو تا از ماه‌های مشتری پدید می‌آیند. این اتم‌های خنثا سپس در برهم‌کنش با جو بالایی مشتری، الکترون‌هایشان را از دست می‌دهند و به یون تبدیل می‌شوند.

جونو همچنین نشانه‌هایی از توده‌های یون سنگین پرانرژی در لبه‌های درونی کمربند تابش نسبیتی الکترون مشتری یافته- منطقه‌ای از الکترون‌هایی با سرعت نزدیک به سرعت نور. این نشانه‌ها به هنگام دیدار جونو با کمربند الکترونی مشتری در عرضبالا دیده شدند، در منطقه‌ای که پیش از این هرگز هیچ فضاپیمایی بررسی نکرده بود. این که این سرچشمه‌ی ذرات چیست و دقیقا چه گونه‌ ذراتی هستند هنوز به خوبی شناخته نشده. جونو با دوربین دستگاه SRU-1 خود این توده‌ها را به شکل نوفه‌های (نویزهای) بی‌اندازه شدیدی در عکس‌هایی دید که در بخش "بررسی پرتوها"ی ماموریتش گرفته بود.

جونو تا امروز هشت دور مدارش را به گرد مشتری کامل کرده. نهمین گذر علمی این فضاپیما در ۱۶ دسامبر انجام خواهد شد.

در همین زمینه:
* نخستین برش‌های جونو از مشتری
* لکه سرخ بزرگ مشتری یک چشمه بزرگ گرمایی است


-------------------------------------------

واژه نامه:

منبع: nasa