جرم بی‌مانندی که هابل در منظومه خورشیدی یافته

در سپتامبر ۲۰۱۶، درست پیش از آن که سیارک ۲۸۸پی از نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به خورشید بگذرد، به اندازه‌ی کافی به زمین نزدیک شد که اخترشناسان بتوانند به کمک تلسکوپ هابل بررسی دقیقی روی آن انجام دهند. [۱]

عکس‌های ۲۸۸پی نشان دادند که این جرم یک جرم تنها نیست بلکه در واقع دو سیارک تقریبا هم‌جرم و هم‌اندازه است که با فاصله‌ی حدود ۱۰۰ کیلومتر به گرد هم در چرخشند. نکته این بود که از آنجایی که به گرد هم می‌چرخیدند، جرم هر یک را می‌شد اندازه گرفت.

این پنج رشته عکس تلسکوپ هابل سیارک ۲۸۸پی را نشان می‌دهند که به گرد یکدیگر می‌چرخند و نمایی دنباله‌دارگونه هم دارند تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

ولی رصدها نشانگر فعالیتی در این سامانه‌ی دوتایی هم بودند.

جسیکا آگروالاز بنیاد پژوهش سامانه ی خورشیدی ماکس پلانکدر آلمانو رهبر گروه که نویسنده‌ی اصلی پژوهشنامه هم بود می‌گوید: «ما نشانه‌های نیرومندی از فرازِش (تصعید) آب‌های یخ‌زده را دیدیم که در اثر افزایش گرمای خورشید داشت رخ می‌داد، مانند همان چیزی که در دنباله‌دارها رخ داده و دُم آنها را پدید می‌آورد.» بنابراین ۲۸۸پی نخستین سیارک دوتاییِ شناخته شده‌ایست که به عنوان یک "دنباله‌دارِ کمربند اصلی سیارک‌ها" (ام‌بی‌سی) نیز شناخته می‌شود.

شناخت ریشه و فرگشت دنباله‌دارهای کمربند اصلی (سیارک‌هایی که میان بهرام و مشتری در گردشند و فعالیتی دنباله دارگونه نیز دارند)، عنصری کلیدی در شناخت ما از چگونگی پیدایش و فرگشت کل سامانه‌ی خورشیدیاست. یکی از پرسش‌هایی که چنین اجرامی می‌توانند پاسخ دهند چگونگی آمدن آب به زمین است [۲]. از آنجایی که تنها شمار اندکی از این اجرام یافته شده، ۲۸۸پی برای پژوهش‌های آینده بی‌اندازه ارزشمند خواهد بود.

ویژگی‌های گوناگون ۲۸۸پی (فاصله‌ی بسیارِ دو همدم، اندازه‌ی تقریبا یکسان، برون‌مرکزی مداریِبزرگ، و فعالیت دنباله‌دارگونه) هم آن را به نمونه‌ای یگانه در میان اندک سیاره‌های دوتاییِ شناخته شده تبدیل کرده است. به گفته‌ی آگروال، فعالیتی که در ۲۸۸پی دیده‌شده آگاهی‌هایی درباره‌ی گذشته‌ی آن به دانشمندان می‌دهد: «یخ سطحی نمی‌تواند در درازنای تاریخ سامانه‌ی خورشیدی در کمربند سیارک‌ها دوام بیاورد ولی اگر زیر گوشته‌ایخاکی به کلفتی تنها چند متر باشد، می‌تواند تا میلیاردها سال نگهداری شود.»

این دانشمندان بر پایه ی همین نکته به این نتیجه رسیدند که ۲۸۸پی تنها ۵۰۰۰ سالست که به عنوان یک سامانه‌ی دوتایی در آمده. آگروال نظریه‌ی پیدایش آنها را چنین توضیح می‌دهد: «محتمل‌ترین نظریه برای پدید آمدن ۲۸۸پی، فروپاشی به دلیل چرخش سریع است. پس از آن، احتمالا دو تکه در اثر گشتاورهایتصعید کم کم از هم دور شدند.»

این واقعیت که ۲۸۸پی تفاوت بسیاری با دیگر سیارک‌های دوتاییِ شناخته شده دارد پرسش‌هایی را پیش کشیده که آیا داشتن چنین ویژگی‌های بیمانندی تنها یک تصادف و همرویدادی بوده یا نه. از آنجایی که در یافته شدن ۲۸۸پی، شانس نقش بسیاری داشته، به احتمال بسیار تا مدتی دراز تنها نمونه از چنین جرمی خواهد ماند. آگروال در پایان می‌گوید: «ما برای یافتن پاسخ این پرسش نیاز به کارهای نظری و رصدی بیشتر، و همچنین یافتن اجرام بیشتری مانند ۲۸۸پی داریم.»

--------------------------------------------

--------------------------------------------

واژه نامه:

منبع: spacetelescope