* اخترشناسان به کمک چشم رادیویی بی‌اندازه تیزبین آرایه‌ی خط پایه‌ی بسیار بلند (VLBA، ویالبیای) متعلق به بنیاد ملی دانش [آمریکا] برای نخستین بار گردش مداری در یک جفتِ ابرسیاهچاله‌ای را در کهکشانی حدود ۷۵۰ میلیون سال نوری دور از زمین مشاهده کرده‌اند.
این دو سیاهچاله، با مجموع جرم ۱۵ میلیارد برابر خورشید، به احتمال بسیار تنها به اندازه‌ی ۲۴ سال نوری از هم فاصله دارند که برای چنین سامانه‌ای بی‌اندازه نزدیک است.
 |
برداشت هنری از دو ابرسیاهچاله در مرکز کهکشان ۳۷۹+۰۴۰۲ در فاصله‌ی ۷۵۰ میلیون سال نوری زمین. اندازه‌ی بزرگ‌تر |
گرِگ تیلوراز دانشگاه نیومکزیکو (یوان‌ام، UNM) می‌گوید: «این نخستین جفت سیاهچاله‌ایست که جدایی آنها و جابجاییشان نسبت به یکدیگر را می‌بینیم، و بنابراین می‌توانیم آن را نخستین "دوتایی دیداری"سیاهچاله‌ای بدانیم.»
ابرسیاهچاله‌ها (سیاهچاله‌های ابرپرجرم) که میلیون‌ها یا میلیاردها برابر خورشید جرم دارند در هسته‌ی بیشتر کهکشان‌ها یافته می‌شوند. وجود این دو هیولا در در مرکز یک تک کهکشان بدین معناست که این کهکشان در گذشته با کهکشانی دیگر یکی (ادغام) شده بوده. در چنین مواردی، امکان دارد سیاهچاله‌های هر دو هم سرانجام در رویدادی که به تولید امواج گرانشی (موج‌هایی در بافت فضازمان) می‌انجامد با هم یکی شوند.
کریشما بانسال، دانشجوی کارشناسی ارشد یوان‌ام می‌گوید: «به باور ما، این دو ابرسیاهچاله در این کهکشان با هم یکی خواهند شد.» ولی می‌افزاید این رویداد دستکم چند میلیون سال دیگر رخ خواهد داد.
کهکشان میزبانِ این دو یک کهکشان بیضیگوناست که بر پایه‌ی جایگاهش در آسمان، به نام ۳۷۹+۰۴۰۲ شناخته شده و نخستین بار در سال ۱۹۹۵ یافته شده بود. ویالبیای در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ هم آن را بررسی کرده بود. تیلور و همکارانش در سال ۲۰۰۶ به دلیل یافتن دو هسته -به جای یکی- در این کهکشان، نتیجه گرفتند که در بردارنده‌ی یک جفت ابرسیاهچاله است.
در تازه‌ترین بررسی که گزارش آن از سوی تیلور و همکارانش در آستروفیزیکال جورنال منتشر شده، مشاهدات تازه‌ی ویالبیای از سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۵، به همراه بازبینی داده‌های گذشته‌ی این آرایه به کار رفته است. این پژوهش حرکت دو هسته را نشان می‌دهد که تاییدیست بر گردش دو سیاهچاله به گرد یکدیگر. برآوردهای آغازین دانشمندان نشان می‌دهد که این دو، هر دور مدار را در مدت ۳۰ هزار سال کامل می‌کنند.
 |
| عکس ویالبیای از منطقه‌ی مرکزی کهکشان 0402+379. دو هسته‌ی این کهکشان که به نام‌های C1 و C2 نشان داده شده‌اند در بر دارنده‌ی دو ابرسیاهچاله هستند که در مداری به گرد یکدیگر در گردشند. |
تیلور می‌گوید «ما باید برای آگاهی بیشتر درباره‌ی مدار و جرم این سیاهچاله‌ها به رصد این کهکشان ادامه دهیم. این جفت سیاهچاله نخستین شانس را برای بررسی چگونگی برهم‌کنش چنین سامانه‌هایی به ما داده است.»
این اخترشناسان همچنین امیدوارند نمونه‌های دیگری از این گونه سامانه‌ها را بیابند. ادغام‌های کهکشانی که باعث می‌شوند دو ابرسیاهچاله به هم نزدیک شوند به عنوان فرآیندهایی رایج در کیهان شناخته می‌شوند، بنابراین چشمداشت اخترشناسان اینست که دوتایی‌هایی از این دست هم فراوان باشند.
بانسال می‌گوید: «اکنون که توانسته‌ایم گردش مداری در یکی از این سامانه‌ها را اندازه بگیریم، ترغیب شده‌ایم تا جفت‌های دیگری را هم جستجو کنیم.»
ویالبیای که بخشی از رصدخانه‌ی خط پایه‌ی بلند است، یک سامانه‌ی رادیوتلسکوپیقاره‌گستر است که از ۱۰ آنتن بشقابی به وزن ۲۴۰ تُن که از هاواییتا سن کرویکدر دریای کاراییبپراکنده شده‌اند بهره می‌گیرد. هر ۱۰ آنتن با هم مانند یک تلسکوپ با بالاترین توان واگشود (تفکیک‌پذیری، وضوح) که در اخترشناسی در دسترس است کار می‌کنند. این توان واگشود باورنکردنی به دانشمندان اجازه می‌دهد تا سنجش‌هایی بی‌اندازه دقیق روی اجرام و حرکت‌ها در آسمان انجام دهند، مانند همین سنجشی که برای ۳۷۹+۰۴۰۲ انجام گرفته.
--------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
radio - National Science Foundation - Very Long Baseline Array - VLBA - supermassive black hole - galaxy - Earth - black hole - Sun - visual binary - Greg Taylor - University of New Mexico - UNM - gravitational wave - Karishma Bansal - 0402+379 - Astrophysical Journal - core - Long Baseline Observatory - radio telescope - dish antenna - Hawaii - St. Croix - Caribbean - resolving power
منبع: sciencedaily
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان