* اخترشناسان با بررسی اجرام یخی در کمربند دوردست کویپر به این نتیجه رسیده‌اند که ناهم‌ترازی آنها می‌تواند زیر سر یک سیاره‌ی تاییدنشده، هم‌جرم سیاره‌ی بهرام (مریخ) باشد.
 |
| یک سیاره‌ی ناشناخته هم‌جرم سیاره‌ی بهرام می‌تواند در دوردست‌های سامانه یخورشیدی پنهان شده باشد. تصویر در اندازهی بزرگ‌تر |
شاید در دوردست‌های تاریک سامانهی خورشیدیسیاره‌ای تازه پنهان شده باشند- سیاره‌ی نهم یا دهم، بسته به این که چه کسی بشمارد. این دنیای هنوز تاییدنشده که گمان می‌رود دارای جرمی نزدیک به بهرام (مریخ) باشد، می‌تواند دلیل مدارهای کج و آشفته‌ی گروهی از اجرام یخی در منطقه‌ای که به نام کمربند کویپرشناخته می‌شود را توضیح دهد.
این منطقه از آن سوی نپتونآغاز می‌شود و تا فاصله‌ی ۵۵ یکای اخترشناسی (AU)، یعنی ۵۵ برابر فاصله‌ی زمین و خورشید ادامه می‌یابد. تاکنون شمارِ رو به فزونی از اجرام درون منطقه شناسایی شده، همچنین کشف چندین جرم هم‌اندازه‌ی پلوتوکه تاکنون به نظریه‌ی وجود سیاره شماره‌ی ۹ انجامیده‌اند [شاید هم یک سیاره‌ی کوتوله].
ولی آیا چیزی بزرگ‌تر هم در آن سوی نپتون وجود دارد؟ کاترین وولکو رنو مالهوترااز دانشگاه آریزوناکه به چنین چیزی باور دارند. آنها نشانه‌های شگفت‌انگیزی از انحراف و تاب خوردگی در مدارهای اجرام دوردست کمربند کویپر یافته‌اند.
زمبن و دیگر سیاره‌های شناخته شده همگی تقریبا در یک صفحه به گرد خورشید می‌چرخند. ولی اجرام کوچک‌ترِ درون کمربند کویپر به اندازهی کافی از دسترس گرانش سیاره‌های بزرگ دور هستند که می‌توانسته‌اند در اثر برهم‌کنش‌های گرانشی در گذشته و تنه زدن به یکدیگر، وارد مدارهایی با زاویه نسبت به صفحه‌ی مداری سیاره‌های بزرگ شده باشند.
این زاویه -که به عنوان کجی یا انحراف مداریشناخته می‌شود- را می‌توانیم برای هر جرمی که رصد می‌شود پیش‌بینی کنیم. اگر این پیش‌بینی‌ها با مسیر واقعی اجرام همخوانی نداشته باشد، نشانگر وجود چیزی پنهان است که دارد بر اجرامی که می‌توانیم ببینیم نیرو وارد می‌کند.
پارسال، مایک براون و کنستانتین باتیگن از بنیاد فناوری کالیفرنیا (کلتک) با بهره از همین اندیشه، وجود یک سیاره‌ی شماره ۹ به جرم ۱۰ برابر زمین، در فاصله‌ی حدود ۷۰۰ یکای اخترشناسی از خورشید را پیش‌بینی کردند. [خواندید: * کشف نشانه‌هایی از وجود سیاره شماره ۹ در منظومه خورشیدی]
اکنون وولک و مالهوترا منطقه‌ای کمی نزدیک‌تر را جستجو کرده‌اند. آنها در پژوهشنامه‌ایکه قرار است در آستروفیزیکال جورنال منتشر شود گزارش داده‌اند که در آن سوی فاصله‌ی ۵۰ یکای اخترشناسی، کجی مداری اجرام کمربند کویپر به طور میانگین به اندازهی ۸ درجه با پیش‌بینی‌ها تفاوت دارد.
وولک می‌گوید: «این چیزی نیست که اگر تنها همین سیاره‌هایی که می‌شناسیم در سامانهی خورشید بودند، انتظارش را داشتیم.» این یعنی به جز سیاره‌ی فرضی نهم، باید یک سیاره‌ی دهم هم وجود داشته باشد.
سیاره‌ی ۱۰ برای پدید آوردن این انحراف‌های مداری می‌بایست دارای جرمی به اندازهی بهرام باشد. این سیاره شاید در روزگار باستان، و زمانی سر از آن نقطه در آورده که در یک بازی بیلیاردگرانشی به آنجا پرتاب شد. وولک می گوید: «اگر به اندازهی بهرام باشد، جرم بسیار بزرگیست که نشان می‌دهد به احتمال بسیار در اثر جابجایی‌ها و برهمکنش‌ها با سیاره‌های درونی‌تر به آنجا رانده شده.»
 |
| برداشت هنری از سیاره‌ی ناشناخته در ورای مدار نپتون. تصویر در اندازهی بزرگ‌تر |
نظریه‌ی موجود
میشل بنیستراز دانشگاه کویینز بلفاستمی‌گوید: «این به خوبی با چشمداشت ما از پیدایش سیاره‌ها در روزگار آغازین سامانهی خورشیدی سازگار است.» مدل‌های گوناگون نشان می‌دهند که خانواده‌ای از سیاره‌های کوچک در آغاز شکل‌گیریشان به بیرون رانده شدند، چیزی که احتمالا در اثر کوچیدن نپتون رخ داده بود.
باتیگن می‌گوید: «این یک نظریه‌ی هیجان‌انگیز است، نظریه‌ای که شایان توجه است.». ولی می‌افزاید این سیاره با توجه به جرم و فاصله‌اش می‌بایست به اندازهی کافی روشن بوده و نزدیک بوده که تاکنون دیده شده باشد، اگرچه شاید در پرتوی درخشان مرکز کهکشان پنهان شده.
دیگر دانشمندان برای افزودن سیاره‌های دیگر به سامانهی خورشیدی محتاطانه برخورد می‌کنند. الساندرو موربیدلیاز رصدخانه‌ی کوت دازوردر نیس فرانسهمی‌گوید: «من شک دارم سیاره‌ای تا این اندازه نزدیک و روشن [تاکنون] نادیده مانده باشد.» موربیدلی دستکم برخی از انحراف‌ها را به سیاره‌ی ۹ نسبت می‌دهد.
وولک و مالهوترا می‌گویند یافته شدن اجرام بیشتری در کمربند کویپر داده‌هایشان را نیرو می‌بخشد. اطلاعات بیشتر می‌تواند در "پیمایش ریشه‌ها در سامانهی خورشیدی بیرونی" (OSSOS) که برنامه‌ای برای شکار و ردگیری هزاران جرم [فرانپتونی] است به دست آید. بنیستر که با این برنامه همکاری می‌کند، با بهره از داده‌های آن سرگرم جستجوی سیاره‌ی ۹ است، هرچند که تاکنون نتایجی قطعی به دست نیاورده.
این که چند سیاره‌ی تازه وجود دارد در آینده خواهیم دانست، ولی وولک به یافته‌هایش اعتماد دارد. وی می‌گوید: «این [انحراف‌ها] اگر واقعی نباشند باید پدیده‌هایی کاملا شانسی باشند. ما فکر می‌کنیم یک سیگنال واقعی وجود دارد و این نشانگر یک سیاره‌ی تازه است.»
--------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
Kuiper belt - planet - Mars - solar system - Planet Ten - Neptune - Earth - AU - Pluto - Kathryn Volk - Renu Malhotra - University of Arizona - sun - plane - inclination - Mike Brown - Konstantin Batygin - California Institute of Technology - The Astronomical Journal - billiard - Michele Bannister - Queen’s University - Belfast - galactic centre - Alessandro Morbidelli - Côte d’Azur Observatory - Nice - France - Planet Nine - Outer Solar System Origins Survey
منبع: newscientist
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان