فوران های نیرومند امواج رادیوییکه به نام فوران های رادیویی زودگذر (یا تند) شناخته شده اند، همانند نور آنی فلش دوربین در آسمان پدیدار می شوند- آزاد شدن یکباره ی مقدار هنگفتی از انرژی. ولی اخترشناسان به تازگی یک فوران رادیویی یافته اند که بیشتر مانند یک چراغ چشمک‌زن یا رقص نور به نظر می رسد: در این رویداد چندین بار فوران های درخشانی از امواج رادیویی دیده شد.
 |
| رادیوتلسکوپ ۳۰۵ متری آرسیبو در پورتوریکوی آمریکا نخستین FRBهای تکرارشونده را شناسایی کرد. FRBها فوران‌هایی بسیار سریع از انرژی در بازه‌ی میلی ثانیه‌ای هستند که روزانه هزاران بار در سرتاسر آسمان پدیدار می شوند. |
فوران های رادیویی زودگذر یا FRBهاتا سال ۲۰۰۷ دیده نشده بودند. و گرچه دانشمندان برآورد می کنند که هر روزه هزاران مورد از آن ها رخ می دهد، FRB تازه تنها ۱۸مین موردی است که تاکنون دریافت شده. [البته این مورد تکرار هم داشته است-م]. ولی چرا هیچ یک از FRBهای دیگر چنین رفتار تکرارشونده ای نداشتند؟
جیسون دبلیو.تی. هسلز، نویسنده ی اصلی پژوهش و دانشمند دستیار در بنیاد اخترشناسی رادیویی هلند (ASTRON) می گوید: «این امکان هست که ما تاکنون تنها درخشان ترین فوران های FRB را دیده باشیم.»
هسلز رهبر گروهی بود که به کمک رادیوتلسکوپ آرسیبودر پورتوریکورشته ای از ۱۱ فوران تکرارشونده را از چشمه ای یکسان در فضا دریافت کردند. وی می افزاید: «آرسیبو حس‌مندی بسیار بیشتری دارد که به ما کمک می کند تپ های بسیار ضعیف تر را نیز ببینیم، و بنابراین شانس آشکارسازی تکرارها نیز بیشتر می شود.»
یک "آشکارسازی باورنکردنی"
برآورد می شود که هر روزه نزدیک به ۱۰ هزار FRB در سرتاسر آسمان رخ می دهد. انرژی‌ای که این فوران ها در بازه ی زمانی بسیار کوتاه و میلی ثانیه ای خود آزاد می کنند هم ارز انرژی‌ایست که خورشید در ۱۰ هزار سال تولید می کند. ولی بازه ی زمانی کوتاه آن ها و پیش بینی ناپذیر بودنشان مشاهده ی آن ها را دشوار و چالش برانگیز کرده. همه ی FRBهایی که تاکنون دیده شده بود هم رویدادهایی تک-درخشی بودند؛ بر پایه ی بیانیه ی بنیاد اخترشناسی رادیویی هلند، این تنها رویداد چند-درخشی است که تاکنون دیده شده.
بیشتر FRBها توسط آرسیبو، بزرگ ترین و حس‌مندترین رادیوتلسکوپ روی زمین که حدود ۱۵ برابر حس‌مندتر از تلسکوپ پارکساسترالیاست دریافت شده اند. این FRB نویافته در اصل سال ۲۰۱۲ در یک برنامه ی پیمایش آسمان با آرسیبو دیده شده بود ولی در رصدهای بعدی با همین تلسکوپ، هیچ نشانه هایی از فعالیت دوباره ی آن دیده نشد. با این وجود دانشمندان در یک بازبینی از مشاهدات بایگانی شده ی این تلسکوپ، ۱۰ فوران دیگر که با آن فوران نخست سازگاری داشت را آشکار کردند.
ولی به گفته ی هسلز، این فوران های زودگذر نظم ویژه ای ندارند. در یک مورد که وی آن را یک "آشکارسازی باورنکردنی"خواند، شش تپ درخشان در مدت بیش از ۱۵ دقیقه رخ می دهد.
او می گوید: «ما همچنین رصدهای یک ساعته ی فراوانی نیز داشتیم که در آن ها هیچ چیز دیده نمی شد.»
سرچشمه ی FRBها هنوز پس از یک دهه که از یافته شدنشان می گذرد شناخته نشده. یک چشمه ی احتمالی برای این فوران های هولناک می تواند برخورد فاجعه بار میان دو جرم نیرومند باشد که به نابودی هر دو انجامیده. ولی سرشت تکرارشونده ی این یافته ی تازه نشان می دهد که دستکم برخی از آن ها در پی رویدادهایی پدید می آیند که به نابودی سرچشمه نیانجامیده و آن را برای فوران در روزی دیگر نگه می دارد.
به گفته ی هسلز، پیکره بندی دوباره یمیدان مغناطیسییک مگنتار (مغنااختر) می تواند این فوران ها را توضیح دهد. هنگامی که ستاره ای [با حد جرمی ویژه] به شکل ابرنواخترمنفجر می شود، یک هسته ی بی‌اندازه چگال به نام ستاره ی نوترونیاز خود به جا می گذارد. مگنتار گونه ی ابر-مغناطیسی چنین هسته ای است.
هسلز می گوید: « هیچ FRBی به طور قطعی به عنوان یک رویداد نابودکننده شناسایی نشده.» در پژوهشنامه ای که هفته ی گذشته در نشریه ی نیچر انتشار یافتادعا شده بود که برای نخستین بار رد یک FRB را گرفته و به یک کهکشان که میزبان آن بوده رسیده اند، ولی سرچشمه ی دقیقش هنوز شناخته نشده.
ولی هسلز با اشاره به پژوهشنامه ی دیگری که در ماه دسامبر منتشر شده بود و در آن از یک FRB نویافته گفته شده بود که می توانست از یک ستاره ی نوترونی پوشیده در غبار سرچشمه گرفته باشد گفت که آن یافته ها تکمیل کننده ی یافته ی گروه وی هستند.
این گروه امیدوارست که در آینده کهکشانی را که میزبان احتمالی این FRBهای تکرارشونده است شناسایی کند. چشمداشت آن ها اینست که با پیوند تلسکوپ نیرومند آرسیبو و تلسکوپ های دیگر در اروپا به دقت کافی برای شناسایی دقیق تر سرچشمه ی این فوران ها دست بیابند و سپس از آن جا با کمک داده های بسیار پرجزییات نوری یا فروسرخبتوانند کهکشان میزبان را نیز شناسایی کنند.
جزییات این پژوهش روز ۲ ماری در شماره ی برخطِ نشریه ی نیچر لترز منتشر شد.
-------------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
radio wave - fast radio burst - flash - camera - strobe light - FRB - Jason W. T. Hessels - ASTRON - Netherlands Institute for Radio Astronomy - Arecibo telescope - pulse - sun - planet - Parkes telescope - magnetic field - magnetar - star - supernova - core - neutron star - Nature - galaxy - infrared - Nature Letters - Puerto Rico
منبع: Space.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان