* تغییر جهت بادهای کیهانی نشان می دهد سامانه ی خورشیدی ما در بخشی از کهکشان راه شیری جای گرفته که به گونه ی شگفت آوریپیچیده و پویا است.
دانشمندان پس از بررسی و آزمودن داده هایی که طی چهار دهه گرد آمده بود دریافته اند که جهت گاز میان ستاره ای که بر سامانه ی خورشیدی می وزد به اندازه ی ۶ درجه تغییر کرده است. این یافته می تواند بر دیدگاه ما نه تنها از کل کهکشان، بلکه از خود خورشید هم اثر بگذارد.
 |
| نگاهی به زمین و خورشید از بالای قطب شمال کیهانی. هنگامی که یک باد کیهانی از سمت صورت فلکی کژدم می وزد، گرانش خورشید آن را می‌گیرد و یک دنباله می سازد. باد آهسته تر (آبی تیره) بیش از همتای سریع تر خود (آبی روشن) خم می شود. در ماه فوریه که زمین از میان باد میان ستاره ای حرکت کرد، فضاپیمای آیبکس (IBEX) باد کندتر را زودتر از باد سریع تر مشاهده کرد. تصویر بزرگ تر |
نویسنده ی اصلی پژوهش، پریسیلا فریش از دانشگاه شیکاگو در ایمیلی به اسپیس دات کام گفت: «تغییر در این باد نشان می‌دهد که خورشید ما در یک محیط دگرگون شونده و تغییرپذیر کهکشانی به سر می برد.»
بادهای تغییر
جریان ذرات بارداری که از خورشید پس زده می شوند یک پوسته ی غول پیکر نادیدنی به گرد سامانه ی خورشیدی پدید آورده اند به نام هورسپهر (هلیوسفر). بیرون از این پوسته، ابر میان ستاره ای محلی (LIC)جای دارد، ابری تُنُک از هیدروژن و هلیوم که تقریبا ۳۰ سال نوری پهنا دارد [بخوانید: * ابر محلی].
 |
| سامانه ی خورشیدی با سرعت ۲۳ کیلومتر بر ثانیه از درون ابر محلی می‌گذرد و با این حرکت، یک باد میان ستاره ای از ذرات پدید می آورد. بخشی از این ذرات می‌توانند به سوی زمین بیایند و آگاهی هایی درباره‌ی همسایگان خورشید به ما بدهند. تصویر بزرگ تر |
فریش می گوید: «در حال حاضر، خورشید دارد با سرعت نسبی ۲۳ کیلومتر بر ثانیه در یک ابر میان ستاره ای به پیش می رود. این حرکت اجازه می دهد تا اتم های خنثی جایی جمع شده و ابری را پدید آورند که بتواند وارد هورسپهر (حباب باد خورشیدی) شود و یک باد میان ستاره ای پدید آورد.»
در سال ۲۰۱۲، سه مقاله با استناد به سنجش هایی که توسط فضاپیمای کاوشگر مرز میان ستاره ای ناسا (آیبکس، IBEX) انجام شده بود نشان دادند که این باد طی دهه ی گذشته کمی تغییر کرده.
فریش و گروهش شیفته ی این موضوع شدند، و برآن شدند تا به گستره ی این تغییرات از زمان گذشته پی ببرند.
آنان داده هایی که توسط چند فضاپیما (آیبکس، کاوشگر اولیسکه میان ناسا و اِسا مشترک بود، و چند فضاپیما از دهه ی ۱۹۷۰ از جمله مارینر ۱۰ناسا و ماهواره ی پژوهشی شوروی، پروگنوز ۶) گرد آمده بود را بررسی کردند و دریافتند که این باد طی یک بازه ی ۴۰ ساله، ۶ درجه تغییر جهت داده است.
چه چیز باعث این تغییر جهت شده است؟ به گفته ی فریش، این تغییر شاید مربوط به آشفتگی و تلاطم در باد میان ستاره ای پیرامون سامانه ی خورشیدی باشد. وی می گوید: «بادهایی که روی زمین می وزند آشفته اند، و داده های دیگر نشان می‌دهند که ابرهای میان ستاره ای نیز چنین ویژگی‌ای دارند. ما دریافتیم که این تغییر ۶ درجه ای را می توان با سرعت آشفته ی ابری که در بیرون از هورسپهر، آن را در بر گرفته هم ارز دانست.»
اثرهای گسترده
 |
خورشید دارد از درون یک ابر تُنک از گاز میان ستاره‌ای با نام ابر محلی میان ستاره ای (LIC) می‌گذرد. ورود خورشید به درون این باد باعث می شود اتم های خنثای هلیوم میان- ستاره‌ای جارو شده و یک مخروط پشت خورشید پدید آورند. تصویر بزرگ تر |
فریش می گوید: «هلیوم به گونه ی گرانشی کانونی و متمرکز می شود و یک دنباله ی هلیومی پدید می آورد به نام "مخروط کانونی شونده" که به هنگام جابجایی خورشید در فضا، پشت آن شکل می گیرد. این مخروط چگال با توده شدن پشت خورشید، کار بررسی ذرات را آسان تر می سازد.»
باد تغییرپذیر می تواند مفاهیم و پیامدهایی فراتر از شناخت منطقه ی پیرامون سامانه ی خورشیدی داشته باشد. این جریان می تواند بر بررسی ذرات بارداری که از خورشید به بیرون جریان دادند هم اثر بگذارد.
چنان چه فریش می گوید: «هنگامی که ما می کوشیم گذشته و اکنونِ هورسپهر را بشناسیم، دیگر نمی توانیم فرض کنیم که هورسپهر تنها به دلیل باد خورشیدی تغییر می کند. ما اکنون شواهدی داریم از این که تغییرات باد میان ستاره ای هم می تواند اثرگذار و مهم باشد.»
چنان چه فریش می گوید: «هنگامی که ما می کوشیم گذشته و اکنونِ هورسپهر را بشناسیم، دیگر نمی توانیم فرض کنیم که هورسپهر تنها به دلیل باد خورشیدی تغییر می کند. ما اکنون شواهدی داریم از این که تغییرات باد میان ستاره ای هم می تواند اثرگذار و مهم باشد.»
این پژوهشِ تازه دیروز ۵ سپتامبر در شماره ی آنلاین نشریه ی ساینس منتشر شد.
در همین زمینه: * حرکت خورشید آهسته تر از آنست که پنداشته می شد * رونمایی از «دُم» سامانه خورشیدی!
واژه نامه:
در همین زمینه: * حرکت خورشید آهسته تر از آنست که پنداشته می شد * رونمایی از «دُم» سامانه خورشیدی!
واژه نامه:
solar system - Milky Way galaxy - interstellar gas - solar system - Priscilla Frisch - sun - heliosphere - Local Interstellar Cloud - LIC - hydrogen - helium - atom - magnetic field - neutral atom - interstellar wind - NASA - Interstellar Boundary Explorer - IBEX - European Space Agency - Ulysses - Mariner 10 - Prognoz 6 - interstellar cloud - constellation Scorpius - focusing cone - Earth - solar wind - Science - North Pole
منبع: SPACE.com
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان