هابل دگرگونی های تازه ای را در لکه بزرگ مشتری یافته

این تصاویر همچنین یک ساختار موجی کمیاب را در جو سیاره آشکار کرده اند که به مدت چند دهه دیده نشده بود. این نمای تازه نخستین مورد در رشته تصاویر سالانه ایست که از سیاره های بیرونی سامانه ی خورشیدیگرفته می شود و با فراهم کردن دیدگاهی نوین از این دنیاهای دوردست، به دانشمندان برای بررسی شیوه ی دگرگونی آن ها در گذر زمان کمک می کنند.

در این تصاویر تازه ی مشتری، طیف گسترده ای از ویژگی های گوناگون مانند بادها، ابرها و توفان ها به ثبت رسیده. دانشمندانی که مسئول گرفتن این تصاویر تازه بوده اند، با بهره از دوربین میدان گسترده ی شماره ۳ی هابلنماهایی در یک بازه ی ۱۰ ساعته [تقریبا هم ارز یک روز مشتری-م] از این غول گازی گرفته و با کمک آن ها دو نقشه از سرتاسر سیاره پدید آورده اند. با بهره از این نقشه ها می توان سرعت بادهای مشتری را سنجید، پدیده های گوناگون در جو آن را شناسایی کرد و دگرگونی های پرآوازه ترین ویژگی هایش را دنبال کرد.

دانشمندان در کمربند استوایی شمالی مشتری گونه ای موج کمیاب دیده اند که تنها یک بار در گذشته دیده شده بود. این موج همانند چیزیست که گاهی به هنگام پدید آمدن چرخندها در جو زمین رخ می دهد. در این نمای نزدیکِ رنگ نمایشی از مشتری، چرخندها با نشان های پیکان و موج با خط های عمودی نشان داده شده. تصویر بزرگ تر

تصاویر تازه تایید می کنند که این توفان غول پیکر که دستکم سیصد سال است روی سطح مشتری می وزد، همچنان دارد کوچک می شود ولی گویا نمی خواهد به آسانی تسلیم نابودی شود. این توفان که به نام "لکه ی سرخ بزرگ"شناخته می شود را در تصاویر می بینیم که دارد در مرکز تصویر سیاره می چرخد. برای مدتی، نرخ کوچک شدن آن سال به سال افزایش چشمگیری یافته بود ولی اکنون به نظر می رسد این نرخ دارد دوباره آهسته می شود، هر چند که لکه نسبت به سال ۲۰۱۴، به اندازه ی حدود ۲۴۰ کیلومتر کوچک تر شده.

اندازه ی این لکه تنها تغییری نیست که در عکس های هابل به ثبت رسیده. در مرکز لکه، که رنگش به شدت گذشته نیست، یک رشته ی باریک نامعمول دیده می شود که تقریبا سرتاسر پهنای اینپیچابرا پوشانده است. این جریان رشته ای در همه ی ده ساعتی که تصویربرداری از لکه ادامه داشت، می چرخید و در اثر بادهایی که سرعتشان به ۵۴۰ کیلومتر بر ساعت می رسید پیچ و تاب می خورد و تغییر شکل می داد.

تصویر پویا (GIF) که از پیوند دو عکس درست شده. با مقایسه ی نقشه ی نخست و نقشه ی دوم، حرکت ابرهای مشتری را می توان مشاهده کرد. چارچوب های پیوست، بزرگنمایی از لکه ی سرخ بزرگ در طول موج های آبی (چپ) و سرخ (راست) هستند و یک ساختار رشته ای نامعمول را در لکه نشان می دهند که تاکنون دیده نشده بود.

در این تصویر تازه، یک ویژگی جالب دیگر هم در همسایگی این توفان غول پیکر به چشم می خورد. پژوهشگران درست شمال استوای مشتری، یک ساختار موجی کمیاب یافته اند: این ساختار از گونه ایست که تنها یک بار در گذشته روی این سیاره دیده شده بود، آن هم توسط فضاپیمای وویجر ۲که در سال ۱۹۷۷ راهی فضا شد. موج های درون تصاویر وویجر ۲ را به سختی می شد دید و از همین رو اخترشناسان کم کم داشتند به این فکر می افتادند که پدیدار شدن آن تنها یک اتفاق بوده، چرا که دیگر هیچگاه چیزی مانند آن دیده نشد، تا امروز.

این موج کنونی در ناحیه ای پر از چرخندهاو واچرخندهایافته شد. موج هایی همانند آن ها -به نام موج های فشارشیبی (baroclinic)- گاهی در بخش هایی از جو زمین که چرخندها در آن در حال شکل گیری هستند پدید می آید. به گفته ی پژوهشگران، این موج در مشتری شاید از یک لایه ی روشن زیر ابرها سرچشمه گرفته باشد و تنها هنگامی دیدارپذیر شده که در توده ی ابرهای بالایی پخش شده.

واژه نامه:

منبع: ESA