به میهمانی پرآوازه ترین دنباله دار تاریخ برویم

اکنون که ماه می ۲۰۱۵ آغاز شده، فاصله ی دنباله دار هالیاز زمین به بیش از ۵ میلیارد کیلومتر رسیده و دارد در ژرفای تاریک فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی فرو می رود، جایی که مدارش هر ۷۶ سال یک بار او را به آنجا می کشاند. این پرآوازه ترین دنباله دارتاریخ که اکنون در دوردست فضا محو شده، تا سال ۲۰۶۱ به ما سر نخواهد زد.

نمی توانید تا آن زمان منتظر بمانید؟ به جایش می توانید این هفته تکه هایی از آن را ببینید.

در اوایل ماه می، زمین از درون جریان خاک و غباری می گذرد که دنباله دار هالی چندین سال پیش در مدار خود به جای گذاشته بود. این رویارویی به پیدایش یک بارش شهابیخواهد انجامید که "اتا دَلوی"نام دارد و در هر دو نیمکره ی زمین دیده می شود.

بیل کوک از دفتر محیط شهابگون ناسا می گوید: «هر شهابگون اتا دلوی تکه ای از دنباله دار هالی است که وارد جو زمین شده. بسیاری از مردم تاکنون هرگز این دنباله دار پرآوازه را ندیده اند، ولی در بامداد ۶ می [تا چند شب] آن ها می توانند تکه های کوچکی از آن را ببینند که ردهایی آتشین از خود در آسمان به جا می گذارند.»

هر بار که دنباله دار هالی از کنار خورشید می گذرد، گرمای سوزان خورشید حدود ۶ متر از یخ و سنگ هسته ی آن را بخار می کند و باعث می شود ذرات خاک و غبار به اندازه ی دانه های شن در راستای مدار آن پخش شده و این مسیر را پر از شهابگون هایریز کنند [۱].

کوک می گوید: «ما هر سال دو بار، با گذشتن سیاره ی زمین از درون ابرِ ذرات هالی به میهمانی بارش شهابی هالی می رویم. در ماه می شهاب های اتا دلوی را داریم و در ماه اکتبر هم شهاب های شکارگری (جباری) را.»

اگر ستاره شناسان نام بارش های شهابی را از روی دنباله دار مادری آن ها بر می گزیدند، این نمایش ها می بایست "هالی‌ای ها"نامیده می شدند. ولی به جایش، بارش های شهابی از روی کانون آن ها نامیده می شوند، یعنی نقطه ای در آسمان که همه ی این شهاب ها از آن جا وارد جو زمین می شود. در ماه می، شهاب های هالی به نام اتا دلوی خوانده می شوند زیرا سرچشمه ی همگی آن ها جایی در کنار ستاره ی اتا-دلواست  و از آن جا در آسمان پخش می شوند. در ماه اکتبر، شهاب های هالی به نام شکارگری نامیده می شوند زیرا از جایی در صورت فلکی شکارگر (جبار) بیرون می زنند.

کوک می گوید: «آن ها را به هر نامی بخوانیم زیبا هستند.»

برای دیدن آن ها نیازی به دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیست. چشم نامسلح به اندازه ی کافی خوب است.

وی می افزاید: «اتا دلوی ها سریعند، با سرعت ۶۶ کیلومتر بر ثانیه (۱۴۸۰۰۰ متر بر ساعت!) حرکت می کنند، و اغلب ردهایی بلند و درخشان از خود در آسمان به جا می گذارند. در نیمکره ی شمالی، در زمان اوج بارش می بایست میان ۱۰ تا ۴۰ شهابببینید که بستگی به عرض جغرافیاییشما دارد [هر چه به استوا نزدیک تر باشید بهتر است].»

گرچه شهاب های اتا دلوی می توانند در هر جایی از بالای آسمان دیده شوند ولی راستای رد همه ی آن ها همیشه به نقطه ی کانونی بارش در صورت فلکی دلو (آبریز) می رسد. اگر رد شهابی به آنجا رسید می فهمید که تکه ای از هالی را دیده اید و نه شهابگونِ یک دنباله دار دیگر را.

کوک سفارش می کند که اگر توانستید به بیرون شهر بروید. بارش اتا دلوی امسال با نور ماه گوژیروبروست که تنها دو روز از گام کاملش گذشته. نور چراغ های شهر تنها اوضاع را بدتر می کند.

هر کجا که زندگی می کنید، بهترین زمان برای نگاه کردن ساعت های پیش از طلوع آفتاب به وقت محلی خواهد بود. برخیزید و از نمایش لذت ببرید.
-------------------------------------------

 یادداشت:
ا) شهابگون یا شهابوار تکه های کوچک سنگ یا فلزند که در فضا شناورند و هنوز وارد جو زمین نشده اند. اگر به جو زمین برخورد کنند می توانند بسوزند و یک "شهاب"پدید بیاورند، و اگر بر روی زمین افتادند هم "شهاب سنگ"نامیده خواهند شد. -م

واژه نامه:

منبع: science1.nasa.gov