* اغلب اجرام آسمانی نام هایی دوپهلو و گُنگ دارند، به ویژه هنگامی که رده ی ویژه ای از اجرام کیهانی پیش از آن که دانشمندان به سرشت فیزیکی و ساختاری آن ها پی ببرند، تنها از روی نمایی که در آسمان دارند نامی تاریخی یافته باشند.
یک مورد به شدت پیچیده، نامگذاری سحابی های سیاره ای یا سیاره نمااست، پسمانده های زیبای ستارگان کم-جرم و میان-جرم. ستارگانی که جرمی میان ۰.۸ تا ۸ برابر خورشید دارند برخلاف ستارگان سنگین، زندگی‌شان با انفجارهای سهمگین ابرنواختری پایان نمی پذیرد بلکه به آرامی پف می کنند و لایه های بیرونی خود را در فضا پحش می کنند و در این فرآیند، ابرهایی زیبا و خوش‌نما پدید می آورند.
این پسمانده های ستاره ای هیچ ربطی به سیاره ها ندارند، ولی ستاره شناسان سده ی ۱۸ میلادی که نخستین بار آن ها را یافته بودند، از ظاهر نسبتا گِردآن ها گیج شده و نام گمراه کننده ی سحابی سیاره ای را بر آن ها نهادند.
سحابی سیاره ای که در این تصویر می بینید نامی از این هم گیج کننده تر دارد. پهنه ای که این سحابی در آسمان سیاره ی زمین می‌پوشاند تقریبا به اندازه ی قرص سیاره ی مشتریاست. از همین رو نام شگفت انگیز "شبح مشتری"را بر آن نهاده اند. البته این سحابی بعدها وارد کاتالوگ های گوناگون شد و عنوان های دیگری هم یافت از جمله آخرینشان، NGC ۳۲۴۲که از سده ی ۱۹ بر آن نهاده شده.
این تصویر نشان می دهد که بادهای نیرومندی که از این ستاره ی رو به مرگ (در واقع از کوتوله ی سفیدمرکزی) می وزند، چگونه در حال پدید آوردن ساختار دو-پوسته ای سحابی هستند. تابش آبی فامی که حباب درونی را در بر گرفته نشانگر پرتوهای Xهستند که از گاز داغ می تابد. این گازها در اثر برخورد تندبادهای ستاره که با سرعتی نزدیک به ۲۴۰۰ کیلومتر بر ثانیه به درون گاز محیط می وزند، تا بیش از ۲ میلیون درجه گرم شده اند.
تابش سبزفام نشانگر گازهای خنک تری است که از اکسیژنمی تابند و در نور دیدنی (مریی) دیده می شوند. این تابش، لبه ی پوسته‌ی درونی و همچنین گازهای پراکنده تری که پوسته ی بیرونی را انباشته اند را آشکار کرده.
دو ساختار شعله-مانندی که به رنگ سرخ در بالا- سمت راست و پایین-سمت چپِ حباب درونی دیده می شود توده هایی از گازند که از دو دسته ی پیشین هم خنک ترند. این تابش سرخ فام پرتویی است که از نیتروژنمی تابد و آن هم در نور دیدنی (مریی) دیده می‌شود.
شبح مشتری حدود ۳۰۰۰ سال نوری از زمین دور است و آن را در صورت فلکی جنوبی مار باریکمی توان دید.
این تصویر از همگذاری داده های پرتو X که در سال ۲۰۰۳ توسط فضاپیمای XMM-نیوتناِسا گرد آمده بود (رنگ آبی) و داده‌های نور دیدنی تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل (سبز و سرخ) درست شده و نخستین بار در نمایشگاه عکس های XMM-نیوتنمنتشر شده بود.
واژه نامه:
planetary nebula - star - Sun - supernova - planet - Jupiter - Jupiter’s Ghost - NGC 3242 - white dwarf - X-ray - stellar wind - oxygen - nitrogen - constellation Hydra - water snake - ESA - XMM-Newton - NASA - Hubble Space Telescope -
منبع: ESA
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان